Türk tersaneleri, yeni sipariş alamaz hale gelince, dal ihracatta büyük daralma yaşadı. Üretim maliyetlerinde Norveç’le tıpkı düzeye gelen Türkiye tersaneleri sıkıntı günler geçiriyor.
Artan maliyetler ve finansmana erişim meseleleri nedeniyle tersaneler yeni sipariş alamaz hale geldi. Siparişleri rakip ülkelere kaptıran yerli tersanelerin ihracatındaki düşüş, rekor düzeylere ulaştı. Bölümde bununla birlikte istihdam kaybı da artıyor.
Son vakitlerde, üretim maliyetlerinde Türkiye’nin en fazla gemi ihraç ettiği Norveç’le tıpkı düzeylere gelen Türk tersaneleri, tüm dünyada çevreci gemilere talebin arttığı bir devirde, yeni sipariş alamaz duruma geldi. Eski kontratların tesiriyle 2024’te dal ihracatında yıllık daralma yüzde 1,4’le hudutlu kaldı, tersaneler geçen yılı yaklaşık 1,9 milyar dolarlık ihracatla kapattı. 2025 ise bölüm için büyük zorluklarla geçiyor.
TİM’in bilgilerine nazaran, 2025’in birinci iki ayında geçen yılın birebir periyoduna nazaran yüzde 22 daralan gemi ve yat ihracatındaki kayıp martta hızlandı. Mart ayında Türk tersanelerinin ihracatı yıllık bazda yüzde 40 düşerek 86 milyon dolar olarak gerçekleşti. Böylece birinci çeyrekte gemi ve yat ihracatı yüzde 27,5 düşüş yaşayarak, 328 milyon dolarda kaldı. Birinci çeyrekte ihracatı en fazla düşen sanayi dalı de gemi inşa oldu.
Gelişmelere paralel dalın yılsonu ihracat öngörüsü de aşağı taraflı revize edildi. Ekonomi‘ye konuşan Gemi, Yat ve Hizmetleri İhracatçıları Birliği (GYHİB) Lideri Cem Seven’in aktardığına nazaran, yeni siparişlerdeki azalma artarak devam ediyor. Yılsonunda dal ihracatında yüzde 15’in üzerinde daralma öngördüklerini belirten Seven, “Sektörde yaşadığımız meselelere daima yenileri ekleniyor. Son olarak, Yabancı para kredisine getirilen ayda azamî yüzde 0,5 artış hem döviz kredi faizlerinde artışa neden oldu hem de kredi arzında yavaşlamaya sebebiyet verdi” diye konuştu.
DİKKAT ÇEKEN İSTİHDAM KAYBI
80’in üzerinde aktif tersanenin bulunduğu kesimde, istihdam kaybındaki artış dikkat çekiyor. Son 7 ayda tersanelerde yüzde 10’a yakın istihdam kaybı yaşandı. Başka yandan, kimi şirketler global rekabet gücünü korumak için yatırımını farklı ülkelere taşımaya başladı. Bölümün ihracat önderlerinden Tersan Norveç’te, Hicri Ercili Hollanda’da tersane yatırımı yapmıştı. GYHİB Başkanı Cem Seven, kayıpların artmasına paralel farklı yerli şirketlerin de yatırımlarını yurt dışına kaydırabileceğine dikkat çekti.
Artan işletme maliyetleri nedeniyle, Türkiye gemi bakım tamir faaliyetlerinde Akdeniz çanağındaki rekabet üstünlüğünü kaybetti.
TİM Yönetim Kurulu Üyesi ve GYHİB Lider Yardımcısı Başaran Bayrak, daldaki durumu şöyle anlatıyor:
“Gemi inşa alanında üretim maliyetlerimiz Norveç’le birebir düzeye gelirken, bakım tamiratta da rekabet gücümüz aşındı. Memleketler arası sefer yapan gemiler artık Türkiye yerine Bulgaristan, Yunanistan, Romanya üzere ülkelere bakım tamirata gitmeye başladı”
Gemi bakım tamirat faaliyetlerinde gemi inşadaki dalın toplam ihracat kaybı yapılmıyor. Bölümün hizmet ihracatının yıllık 1,5-2 milyar dolar ortasında olduğu kestirim ediliyor. Başaran Bayrak, birinci çeyrekte kesimde iş hacminin yaklaşık yüzde 25 daraldığını aktardı. İstihdamdaki daralmanın şimdi hudutlu düzeyde olduğunu söyleyen Bayrak, orta vadede iş gücündeki kayıpların artmasından telaşlı.
Tersanelerin rekabet gücünü aşındıran 4 temel neden ise şöyle:
- Üretim maliyetlerinin Avrupa ülkeleriyle birebir düzeye gelmesi,
- Döviz kurunun enflasyon kadar artmaması ve baskılanması,
- Finansmana erişimde yaşanan zorluklar,
- KDV bildirisi ile 24 metreden küçük ve ihraç edilecek tekne ve deniz vasıtalarının inşasında KDV istisnasının kaldırılması, böylelikle KDV’nin inşa maliyetlerini artırarak rekabetçiliğe ziyan vermesi.