Yargıtay’dan emsal mesai kararı: İşveren artık sözleşmeye o ibareyi koyamayacak!
OECD bilgilerine nazaran Türkiye, haftalık ortalama 45,7 saatlik mesai müddetiyle en fazla çalışan ülke pozisyonunda. Fakat çalışanların kıymetli bir kısmı, fazla mesai fiyatlarını alamıyor. Yargıtay’ın son kararı, iş mukavelelerinde yer alan “fazla çalışma fiyata dahildir” tabirine sınırlama getirerek personel haklarını güçlendiriyor.
OECD’NİN 4 KATI MESAİ
Türkiye, haftalık ortalama çalışma müddeti bakımından OECD ülkeleri ortasında birinci sırada yer alıyor. OECD ortalaması 37 saat civarındayken, Türkiye’de çalışanlar haftada ortalama 45,7 saat çalışıyor. Daha çarpıcı olan ise, çalışanların yüzde 15,1’inin haftada 60 saatten fazla mesai yapıyor olması. Bu oran, OECD ortalamasının yaklaşık dört katı.
FAZLA MESAİ BİRÇOK VAKİT ÖDENMİYOR
Yasalar açık olsa da, birçok emekçi fazla mesai karşılığını alamıyor. Patronlar, iş kontratlarına koydukları “fazla mesai fiyata dahildir” sözüyle bu yükümlülükten kaçabiliyor. Fakat Yargıtay’ın kararları, bu sözün sınırsız bir hak sağlamadığını net bir şekilde ortaya koyuyor.
İŞ KANUNU VE 270 SAAT SINIRI
4857 sayılı İş Kanunu’na nazaran haftalık çalışma mühleti 45 saatle sonlu. Bu müddetin üzerindeki her saat çalışma fazla mesai sayılıyor ve yüzde 50 artırımlı fiyatla ödenmesi gerekiyor. Yıllık fazla mesai süresi ise 270 saatle sonlandırılmış durumda. Bu hudut aşıldığında, “fazla mesai fiyata dahildir” ibaresi geçerliliğini yitiriyor ve çalışana ek fiyat ödenmesi zarurî hale geliyor.
Yargıtay da bu hususta net bir içtihat oluşturmuş durumda. Karara nazaran, aylık fiyatın içinde fazla mesai fiyatı bulunsa bile, bu yalnızca yılda 270 saate kadar geçerli sayılıyor.
ASGARİ ÜCRETLİLER İÇİN DURUM NE?
Yargıtay kararlarında dikkat çeken bir öteki konu, taban fiyatlı çalışanlar. Şayet bir personel minimum fiyat alıyorsa, iş mukavelesine fazla mesai dahil ibaresi konulsa bile bu uygulama geçersiz sayılıyor. Fazla mesai yaptırılması durumunda, patronun bu fiyatları ödemesi gerekiyor.
İşçiler, isterlerse fazla mesai fiyatını nakit yerine müsaade olarak da kullanabiliyor. Her 1 saatlik fazla mesaiye karşılık 1 saat 30 dakikalık hür vakit hakkı doğuyor. Lakin bu müsaadenin kullanılabilmesi için emekçinin yazılı talebi ve altı ay içinde kullanım koşulu bulunuyor.
Fazla mesai fiyatı alacaklarında dava açılması durumunda ise sırf son beş yıllık müddet içindeki alacaklar talep edilebiliyor. Bu nedenle çalışanların yasal haklarını vaktinde aramaları büyük kıymet taşıyor.
