Şehir Plancısı Giritlioğlu: İstanbul’da afet toplanma alanları bir bir yok edildi

Zülal Koçer- Halktv.com.tr/ÖZEL HABER

“Büyük Marmara depremi” ile yıllardır dehşet içinde yaşayan İstanbullular dün evvel 6.2 ile sallandı. Akabinde 5.9, 4,4 büyüklüğünde 2 zelzele daha gerçekleşirken gece uzunluğu artçılar devam etti.

İstanbullular bugüne de sarsıntıyla uyandı.

Kandilli Rasathanesi Marmara Denizi’nde saat 07:19’da büyüklüğü 4.6 olan bir sarsıntının meydana geldiğini açıkladı. Son 24 saatte İstanbul 189 artçı sarsıntı yaşadı.

Binlerce kişi geceyi dışarıda geçirirken, kenti terkedenler de oldu.

İstanbul’da beklenen büyük zelzeleye dair senaryolar ise müthiş. Türkiye’nin en değerli kenti pozisyonundaki İstanbul’da mümkün sarsıntıda can kaybından, kurtarma çalışmalarına, ulaşım, barınma, zelzele toplanma alanına kadar ortaya konan tablo hiç iç açıcı değil.

Kentte yeşil alanların kalmayışı uzunca müddet tartışma yaratmış, protestoların da konusu olmuştu. Lakin bu günlerde sarsıntıyla akıllara geliyor.

Bina stoğu ise bir öbür tasa kaynağı. Hem ağır, taban dipe binalar hem de zelzeleye dayanırlığı tartışmalı binalar, 6 Şubat zelzelelerinin akabinde akıllara gelmişti.

Bunun akabinde kentsel dönüşüme sürat verilmesi gerektiği akıllara gelmiş ve iktidar mesken sahiplerine dayanak paketleri açıklayarak süreci başlatmıştı. Bu ortada İstanbul Büyükşehir Belediyesi de kentsel dönüşüm dayanakları açıklamış hem konut sahiplerine hem de kiracılara takviye sunmuştu.

Ancak İstanbul’da kentsel dönüşüm hala tartışmalı. İktidarın kentsel dönüşüm süreçleri ekseriyetle, fakir kesitleri kentin merkezinden uzaklaştırmak ve merkezi, değerli bölgeleri zenginlere peşkeş çekmek üzerinden olmuştu: Galataport’a komşu Okmeydanı örneğine bakmak yetiyor.

6 Şubat zelzeleleri bu tabloyu kısmen değiştirse de İstanbul’da riskli binlerce yapı varlığını sürdürüyor.

İstanbul’da yapılaşma ve kentsel dönüşüm sürecini, sarsıntıya hazırlığını Kent Plancısı ve Kent Plancıları Odası İstanbul Eski Şube Başkanı Pelin Pınar Giritlioğlu’na sorduk.

AFET TOPLANMA ALANLARI BİR BİR YOK EDİLDİ

Halktv.com.tr‘nin sorularını yanıtlayan Giritlioğlu, muhtemel zelzelede kentin hazırlığının olmadığına dikkat çekerek toplanma alanlarına ait şunları söylüyor

İstanbul’un havadan görüntüsü

“Toplanma alanı olabilecek yahut toplanma alanı olarak belirlenen çok sayıda kamusal alan vakit içerisinde özel bölüme verildiğine şahit olduk. Bu alanlar kamu toprağı olmaktan çıkarılarak özelleştirildi. Zira bunlarla alakalı olarak tapuya şerhler düşünmemişti, imar planlarında da şerhler düşülmemişti o yüzden çok çarçabuk elden çıkarabildiler, dönüştürülebildiler. Yerlerine konut alanları yapıldı, alışveriş merkezleri yapıldı, plazalar yapıldı”

Giritlioğlu’na nazaran tüm bunlara bakıldığında, “İstanbul’un gerçek manada kentsel dönüşüme husus olmadığı çok açık.”

“Yapılanlar gayrimenkul projeleridir, inşaat projeleridir.” diyor.

Toplanma alanları konusunun çok kıymetli olduğunu vurgulayan Kent Plancısı Giritlioğlu “Tıpkı süreksiz barınma alanları üzere hem toplanma alanları hem de süreksiz barınma alanları kesinlikle imar planlarında yer almalı ve tapuya da onlarla ilgili şerhler düşünmeli ki kolaylıklar elden çıkarılamasınlar.”diye anlattıyor.

TOPLANMA ALANLARINDA ALTYAPI SORUNU

Giritlioğlu’nun dikkat çektiği bir diğre bahis ise zelzeleye hazırlık bağlamında altyapı çalışmaları: “Toplanma alanlarının yollarla hastanelerle entegre edilmesi gerekit. Bu manada bütüncül afet planlarının, afet tahliye planlarının hazırlanılması, afet rotaların belirtilmesi çok değer taşıyor. Zira bir afet toplanma alanına gitmek yetmiyor; oradan çıkamayabilirsiniz, etrafınız biz çok riskli binayla çevrili olabilir, yollar çok dar ve niteliksiz olabilir Bir toplanma alanına varmanız sizi sarsıntıda kurtarmamış olabiliyor. O yüzden de kesinlikle afete hazır bir altyapı planı, donatı alanları ile birlikte kent planları içerisinde yer almalı.”

Meslek odalarının bahsi geçen alanlarda merkezi ve lokal idarelerce dikkate alınıp alınmadığını sorduğumuz Giritlioğlu, “2011 sonrasında meslek odalarının kamu kurumları ile bağı neredeyse büsbütün sonlandırılmıştır” diye cevaplıyor.

MESLEK ODALARI DEVRE DIŞI BIRAKILDI, 2019’DA İBB SÜRECİ TEKRAR BAŞLATTI

Daha evvel görüşleri alınırken artık devre dışı bırakıldığını bildiren Giritlioğlu “Bu görüşler odalar tarafından üretilirdi, ilgili kurum dikkate alır almaz fakat dikkate alınmadığında sürecin yine başlatılması için davalar açılırdı.” diye aktarıyor.

İBB’nin AKP’den CHP’ye geçtiği 2019 lokal seçimlerinin akabinde mahallî idareyle tekrar bağların başladığını aktaran Giritlioğlu “İstanbul Büyükşehir Belediyesi yaptığı bir ekip plan çalışmalarında meslek odalarıyla yine münasebet kurmaya başlamıştır. Doğal ki bu bağlantıların artırılması lazım, İlçe belediyeler ile de güçlendirilmeli. Partiye bakmadan siyaset üstü bir husus bu. ” diyor.

“PLANLARLA YAPILANLAR ÖRTÜŞMEDİ”

Kentsel dönüşüm sürecini aktaran Giritlioğlu “İstanbul’daki kentsel dönüşüm çalışmalarını epeyce eski tarihlere dayansa da ne yazık ki yapılan kentsel dönüşüm uygulamaların bugüne kadar kâfi olduğunu söylemek pek mümkün değil” diyor.

1999’daki büyük Marmara sarsıntısının akabinde 2002’de Japon biliminsanları ile işbirliği içerisinde bir rapor hazırlandığını anımsatan Giritlioğlu “Hemen gerisinden 2003 yılında, İstanbul Master Sarsıntı Planı yürürlüğe girdi. 4 üniversitenin işbirliği ile hazırlandı bu plan. Daha sonradan 2011 yılında kurulan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı bir takım çalışmalara başladı” diye süreci anlatıyor.

TOKİ UCUZ VE ERİŞİLEBİLİR KONUT ÜRETMEDİ

Giritlioğlu’na nazaran risk taşıyan alanlara bakıldığında planlanan çalışmalarla yapılanları örtüştürmek mümkün değil.

Toplu Konut Yönetimi’ne (TOKİ) işaret eden Giritlioğlu “Yasal ve finansal açıdan güçlü hale getirilen TOKİ’nin sarsıntı ile ilgili çalışmalarına baktığımızda çok sayıda konut ürettiğini fakat sırf bu konutların %15’ini gerçek manada kentsel dönüşümle bağlantılı olduğunu söyleyebiliyoruz.” diyor ve TOKİ’nin ucuz ve erişilebilir konutu az üretirken, yoğunlukta lüks konutlara yöneldiğini ekliyor.

Emlak GYO’ya bakıldığında ise “Kamu kuruluşu olduğunu olmasına karşın ürettiği konutlardan neredeyse %69’unun lüks konut” olduğunu söyleyen Giritlioğlu gerçek muhtaçlığın karşılanmadığını söylüyor.

“KENTİN DİRENÇLİ HALE GELEBİLMESİ İÇİN YALNIZCA KONUTLAR KÂFİ DEĞİL”

Giritlioğlu kentsel dönüşümle ilgili şu bahse dikkati çekiyor: “Aslında değerli olan bir öbür şey de şuydu; kentsel dönüşüm yalnızca konutların yenilenmesi olarak ele alındı. Halbuki bir kentin dirençli hale gelebilmesi için sırf konutlarının değil, toplama alanlarının, süreksiz barınma alanlarının, yollarını altyapısının, her birinin var olabilmesi ve afetlere karşı dirençli olması beklenir. Bu mevzuda çalışmalar yapılmadığı üzere vakit içerisinde toplanma alanların da kaybettik.”