Hindistan ile Pakistan ortasında tansiyona neden olacak o kadar çok uyuşmazlık var ki. Bu yüzden Cammu Keşmir’de en az 27 sivilin vefatına neden olan hücumun akabinde Hindistan’ın Pakistan ile ortasındaki İndus Suları Anlaşması’nı (IWT) askıya almasına şaşıran olmamıştır. Hindistan’ın akından sorumlu tuttuğu Pakistan’a yönelik bu adımı muahedenin 65 yıllık tarihinde bir birincisi oluşturuyor.
İngiliz sömürgeciliğinin 1947’de sona ermesinden sonra kanlı bir süreç sonunda Hindistan- Pakistan bölünmesi yaşandı bilindiği üzere. İki ülkenin birinci uyuşmazlık konusu suyla ilgiliydi. Bağımsızlıklarını kazanmalarından yalnızca bir yıl sonra Hindistan ile Pakistan tıpkı ismi taşıyan ırmak ile esas kollarından oluşan İndus Irmağı sistemi üzerinde savaşın eşiğine bile gelmişti.
İngilizler bölgeden çekildiklerinde birinci olarak, Hindistan ile Pakistan ortasında çizilen sonlar, İndus havzasından geçerek İndus’un doğu kollarının su başlarının tamamını Hindistan’a kaydırdı. Bu durum Hindistan’ı üst kıyıdaş, Pakistan’ı da aşağı kıyıdaş devlet haline getirdi. Bölünmeden sonra, Hindistan en önemli su altyapısını elinde tutarken, Pakistan dünyanın en büyük sulama kanalı sistemine sahip oldu. Bu dağılım kısa müddet sonra sömürge sonrası iki ülke ortasında ortak su kaynakları konusunda çatışmalara yol açtı.
Yani Hindistan’ın bu son kararı yeni bir tavır değil. Geçmişte de yaptı benzerilerini. Hindistan 1948’de Ferozepur kanalını kapatarak Pakistan’ın Dipalpur ile Üst Bari Doab kanallarına su akışını kesti. Hindistan mülkiyet hakları olduğunu argüman ederken, Pakistan evvelce tahsis haklarına dayanarak buna itiraz etti. Problemin evveliyatı oldukça eski anlayacağınız.
Dünya Bankası’nın nezaretinde on yıl süren müzakereler sonucu Hindistan Başbakanı Jawaharlal Nehru ile Pakistan Devlet Başkanı Eyip Han, 1960 yılında Karaçi’de İndus Suları Muahedesi’ni (IWT) imzaladı sonunda. İki ülke ortasında, ortaya çıkan problemleri ele almak, mutabakatın kurallarını korumak için ortak bir Daimi İndus Komitesi da kuruldu. Mutabakat, keskin bir bölünmeyi somutlaştırmış oldu yani. İndus Irmağı sistemini iki ülke ortasında bölerek, ırmağın sularını temel bir kaynaktan öte bir şey olarak ele almıştır.
Doğruyu söylemek gerekirse Hindistan toplam İndus Irmağı sistemi suyunun yüzde 30’unu alıyor yalnızca. Pakistan ise yüzde 70’ini. Çok sayıda Hindistanlı bu durumu adaletsizlik olarak kıymetlendiriyor. Lakin iki ülke ortasındaki münasebetler uygun gitsin diye Hindistan’ın buna itiraz etmediği biliniyor. Lakin 2016 yılında Başbakan Narendra Modi’nin mutabakatla ilgilenmeye başladığı görüyoruz.
Merak edilen, Hindistan’ın tansiyon yaratsa da her iki ülkenin uyduğu muahedeyi artık askıya almasının nedeninin ne olduğu.
Uzmanlara nazaran Hindistan’ın muahedeyi askıya alma kararı büsbütün fesih olarak yorumlanmamalı, daha fazla Pakistan’ı tekrar müzakerelere zorlamak için tasarlanmış hesaplı bir stratejik hareket olarak dğerlendirilmeli. Muahedenin 12. Unsuru, öbür imzacı tarafın olumlu karşılık vermesi şartıyla bu cins görüşmelere müsaade veriyor aslında.
Hindistan’ın mutabakatın değiştirilmesi konusundaki aciliyeti, ülkenin hidrolojik, demografik, ekonomik, güvenlik, siyasi dinamiklerindeki değişimler de dahil olmak üzere sayısız faktörden kaynaklanıyor. Hindistan önemli bir su kriziyle karşı karşıya. Nüfus artışı, ekonomik kalkınma, iklim değişikliği üzere nedenlerden dolayı 2030 yılına kadar su talebinin iki katına çıkması bekleniyor. Çin, Nepal üzere üst kıyıdaş ülkelerdeki altyapı projeleri de Hindistan’ın durumunu daha da kötüleştirebilir.
Durum bu türlü olunca Hindistan’ın “terörü” mazeret ederek muahedeyi askıya aldığı argümanı aslında gerçeği yansıtmıyor.
Belki de yeni bir mutabakatla sudan hissesini arttırma fırsatı peşinde koşuyor.
Umarım silaha başvurulmaz.
Yeterince çatışma var esasen.