Orta Doğu’da bir başka insani kriz kapıda! Bu kez silahla değil
Orta Doğu’da Doğu Akdeniz’e kıyısıyla en stratejik bölgelerden biri olan Lübnan’da insani kriz kapıda. Son 65 yılın en şiddetli kuraklığının yaşandığı ülkede birçok su kaynağı kururken başta tarım, içme suyu ve etraf sıhhati olmak üzere geniş çaplı bir insani kriz tehdidi oluştu.
Kuraklıktan etkilenen bölgelerin başında ise ülkenin doğusunda bulunan Baalbek kenti geliyor. Kentin binlerce yıldır su kaynağı olan Beyyada pınarı ve ona bağlı Ras el-Ayn havzası birinci defa büsbütün kurudu. Bu durum bölgedeki ziraî üretimi ve içme suyu teminini durma noktasına getirdi.
“BEYYADA’NIN HEDİYESİ”
Lübnan halkı, Baalbek kentinin ortaya çıkışını tarih boyunca su ve tarımın ana kaynağı ve medeniyetlerin beşiği olan Beyyada’nın ikramı olarak niteliyor. Tarihi kaynaklara nazaran, Beyyada pınarı, Roma İmparatorluğu’nun Baalbek kentini tapınaklarını inşa etmek ve kenti geliştirmek için seçmesinin esas sebebi olarak biliniyor. O devirde ana su kaynağı olan Beyyada, tarihi tapınaklara su taşımak için inşa edilen kanallarıyla günümüze kadar Baalbek’in arkeolojik yapılarıyla birlikte anılır oldu.
GÖLET VE IRMAK ÇORAK TOPRAĞA DÖNDÜ
Su kaynağının kıyısında oluşan Lübnan’ın en büyük doğal turistik parkının yanı sıra Beyyada, tarım yerlerinin sulanması ve konutlara su sağlanmasında da hayati bir rol oynadı. Lakin son yıllarda yaşanan kuraklık ve suyun süratle çekilip kurumasıyla, bu canlı ve hayat dolu görüntü büsbütün aksine döndü; pınarın yanı sıra Beyyada su pınarından beslenen Beyyada göleti ve Ras el-Ayn ırmağı de kuruyarak çorak yere dönüştü. Yaşanan doğal facia sonucunda, gölet ve ırmaktaki yırtıcı hayat yok olurken, su kaynağının sakinleri olan balıklar, kazlar, ördekler yok oldu.
HAFTALARCA SU VERİLMİYOR
Yerel raporlara nazaran Baalbek’te birtakım meskenlere haftalarca su verilemiyor, su dağıtımında adaletsizlik oluştuğu belirtilirken, bu nedenle birçok kişi su paklığı açısından emniyetli olmayan yerlerden su satın almak zorunda kalıyor.
Gözlemciler, pınarların kurumasını Lübnan’daki genel kuraklık durumuna bağlıyor. Bu kuraklığın nedeni olarak da azalan yağış ölçüleri, sürdürülebilir su siyasetlerinin yokluğu, yeraltı suyunun rastgele tüketimi ve iklim değişikliği gösteriliyor.
“BÖLGE İÇİN BİR FELAKET”
Jeoloji mühendisi Mahmud el-Cemal, yaptığı açıklamada, Beyyada’nın Romalıların Baalbek’teki tapınakları inşa etmeye yönelmesinin ana nedeni olduğunu söyledi. Cemal, “Beyyada’nın kuruması bölge için bir felaket.” değerlendirmesini yaparak, bunun kenti tarih boyunca en değerli su kaynağından yoksun bıraktığını vurguladı.
“HİÇBİR YERE BENZEMEZ”
Pınarın değerine işaret eden Cemal, Baalbek’i ziyaret eden ünlü Faslı seyyah İbn Battuta’nın “Baalbek, bahçeleri ve Ras el-Ayn pınarıyla bölgedeki hiçbir yere benzemez, sadece Suriye’deki Şam ovası ile karşılaştırılabilir.” kelamlarına işaret etti. Cemal, “Baalbek kalesi ve Ras el-Ayn birbirinden başka düşünülemez; Ras el-Ayn olmasaydı Baalbek tapınakları da olmazdı.” değerlendirmesinde bulundu.
Jeoloji mühendisi Cemal ayrıyeten, bölgede diğer kimi pınarların da kuruduğunu belirterek bunlara “Şiliş pınarı” ve “Ayn Verde”yi örnek verdi.
“MISIR İÇİN NİL DEMEKSE…”
Baalbek Belediye Başkanı Ahmed Tufeyli Beyyada pınarı ve Ras el-Ayn’ı, Baalbek’in tarihi ve turistik simgeleri olarak kıymetlendirerek, “Mısır için Nil ne demekse, Baalbek için de Beyyade ve Ras el-Ayn su kaynakları da o demek.” sözlerini kullandı. Tufeyli, pınarın kurumasının turizm ve tarım dalları üzerinde olumsuz tesirleri olacağı yorumunu yaparak, bunun da “kentin toplumsal hafızasına” büyük ziyan vereceği ihtarında bulundu.
Kaynağın tekrar canlandırılması için süratli bir teşebbüs gerektiğini vurgulayan Tufeyli, bunun da “projeler ve finansman” gerektirdiğine dikkati çekti.
KRİZ HER YIL BÜYÜYOR
Enerji Bakanlığına bağlı Lübnan Ulusal Litani Irmağı İdaresi’nin 2025 yılı raporuna nazaran, ülkede su krizi her yıl daha da büyüyor. Bunun nedeni olarak ise kaynak geliştirme projelerinin yetersizliği ve su kalitesinin korunamaması gösteriliyor.
Raporda makus idare ve kirliliğin mevcut su kaynaklarının kullanılabilir ölçüsünü dörtte teğin altına düşürdüğünü söz edilirken, Lübnan’ın “kontrolsüz ve çok yeraltı suyu tüketimi, sürdürülebilir kaynak idaresinin yokluğu” nedeniyle büyük bir tehlikeyle karşı karşıya olduğunu vurgulandı.
KARUN GÖLÜ EN DÜŞÜK DÜZEYE İNDİ
Ülkenin en büyük su rezervuarı olan Karun Gölü’ndeki su düzeyi de 1959’da barajın yapılmasından bu yana en düşük düzeye indi. Resmi datalara nazaran, Karun’a gelen su ölçüsü 2025’te yalnızca 43 milyon metreküp olurken, geçmişte bu sayı en az 63 milyon metreküp, ortalama ise yağışlı yıllarda 233 milyon metreküptü.
Göldeki su düzeyinde yaşanan bu dramatik düşüş, gölden beslenen Abd el-Al hidroelektrik santralinin çalışmasının durmasına yol açtı.
Ülkenin doğusundaki Bekaa ilinin Zahle ilçesine bağlı Ancar pınarı da benzeri halde kurudu. Resmi kaynaklar bunun en önemli nedeninin de yeniden yağış yetersizliği olduğunu bildirdi.
Ancar pınarı bölgedeki yeraltı ve yüzey sularının ana beslenme noktası olarak biliniyor.
Ulusal Litani Irmağı Yönetimi’nden 20 Haziran’da yapılan açıklamada, Ancar pınarındaki kurumanın “yağış eksikliği, yeraltı suyunun çok kullanımı ve entegre kaynak idaresinin bulunmamasından” kaynaklandığı açıklandı.
Açıklamada, bu durumun bölgedeki su, etraf ve ziraî güvenliğini önemli bir halde tehdit ettiğine işaret edildi.
