Halk Akademi’de dört hafta boyunca dış haberciliği konuştuğumuz genç gazeteci adaylarına Henry Kissinger’ın Çin isimli fevkalâde kitabını okumalarını önermiştim. ABD’nin eski dışişleri bakanlarından, “mekik diplomasisi”nin babası Kissinger, ABD dış siyasetinin “askerileştirilmesi”nin temellerini atanlardan biriydi, “diplomasiye önem” verir üzere görünmesine karşın. Hasebiyle sevdiklerim ortasında değildir. Lakin hem Diplomasi hem de Çin isimli kitapları, bilhassa memleketler arası ilgiler öğrencileriyle dış habercilerin kesinlikle okumaları gereken kitaplardandır.

Çin kitabı sahiden güzeldir, bu dev ülkenin tarihine, diplomasisine ait çok şey öğrenir kişi. Çin’e bilhassa merakı olanlara elbette büyük düşünürümüz Arif Dirlik’in Çin’le ilgili kitaplarını da öneririm şiddetle. Okuması keyifli kitaplar bunlar. Elbette geniş bir bilgi birikimi, tahlil yeteneği, çokca da tecrübe gerektirir bu kitapları yazmak.

Bir haftadır, büyük sosyalist düşünürümüz Dr. Hikmet Kıvılcımlı’nın, Ahmet Kale ile Göksal Caner Malatya’nın, yıllarca çalışarak hazırladıkları, üç ciltlik Mecmua Yazıları’nı okurken, “geniş bilgi birikimine” kolay ulaşamayacağını düşündüm. Her Kıvılcımlı okumamda tıpkı duyguya kapılırım. İlgilenmediği, bilmediği hiç mi bir şey yoktu Doktor’un? Şaşıyor insan. İlgi alanının genişliğiyle bildiğimiz Kıvılcımlı’nın, bu sayfalar dolusu kitapta dış siyasete ait yazdıklarını okuyunca hayran oldum bir kere daha büyük ustaya.

Bilgiye ulaşmanın hiç de kolay olmadığı, bir batı lisanını konuşanların bir elin parmaklarını geçmediği, ülke aydınlarının daha çok “yerel” düşündükleri bir periyotta Kıvılcımlı’nın “dünyayı takibi” nitekim harika. Kimi yazılarının bugün yazıldığını sanabilir okuyan. Memleketler arası ortamın geleceğini 50’lı yıllardan bu kadar âlâ görerek tahlil etmek herkesin harcı değil.

Kıvılcımlı’yı bu bahiste yeterli yapan özellik, “sağlam bir tarih” anlayışına, sınıfsal bir bakışa sahip olması. Bu ikisi oldu mu dünyayı kavramak, diğerlerine anlatmak son derece kolay. Tanınan tabirle, günün “dinamiklerini” bu temelden yola çıkarak tahlil etmek mümkün.

Birinci ciltin 37. Sayfasında “İngiliz Grevleri” başlıklı yazı kısa lakin bilhassa Labour Party’yi o denli güzel tahlil etmiş ki bugün de geçerli söyledikleri. Bir sayfa sonra “İngiliz Seçimlerinin İçyüzü” başlıklı yazıda da, 1955’deki seçimleri Kıvılcımlı, güya yerinde izlemiş izlenimine kapılıyor okuyucu. Öğrencilere Mecmua Yazıları’nı almalarını söyleseydim keşke. Hem bir “olay” nasıl izlenir, mesleksel manada bir şeyler öğrenirler hem de bir tahlil yazısı nasıl yazılır görürlerdi.

Kitapta 1971’de yazıldığı belirtilen “Filistin Olayının Düşündürdükleri” başlıklı yazı tam 19 sayfa. Kıvılcımlı biraz daha çaba etse küçük bir kitap yapabilirdi bunu. Günümüz Filistin Sorunu’nun bence buguüne kadar yazılmış en âlâ tahlili Kıvılcımlı’nınki. Filistin’in neden “sorun” olduğunu şu cümlelerden öğrnemek mümkün: “Filistin’de petrol mü var? Hayır. Olsa ne çıkar? Filistin: Finans-Kapitalin petrol kuyuları ülkesi değil, petrol boruları ülkesidir. Yakındoğu’nun en büyük petrol kaynaklarında üretilen cevher akaryakıt, düne dek en önemli 4 uzun petrol borusu ile Akdeniz’e akardı. O Pipeline’lardan 3’ü direkt doğruya Filistin topraklarına emanet edilmiştir.” Bir dış haberci Filistin’le ilgili yazacaksa bunu kesinlikle bilmeli. Sorunun özü burada zira.

Üçüncü cildin 74. sayfasında, 1968 tarihli, “Kennedy’leri Kİm Öldürüyor?” başlıklı yazı Kennedy’nin ABD sermayesi içindeki çelişkilerin bir sonucu olarak ortadan kaldırıldığını çok dikkatlice anlatıyor. Yani “görünenden” çok, gizleneni bulmalı bir analist, Kıvılcımlı üzere.

Kıvılcımlı’nın üç ciltlik Mecmua Yazıları, tüm varlığını, yolunda yürüdüğü Kıvılcımlı’nın yapıtlarını toplamaya, kayıp yazılarını, kitaplarını bulmaya, unutulan çalışmalarını hatırlatmaya adayan Ahmet Kale ile genç akademisyen Göksal Caner Malatya tarafından üç ciltlik bir kitapta toplandı. Böylece büyük ustanın yazıları mecmualar ortasında kaybolup gitmekten kurtulmuş oldu. Sağolsunlar.

TÜSTAV’ın da büyük bir kadirbilirlikle pırıl pırıl bastığı bu üç ciltlik kitap, milletlerarası münasebetler öğrencilerinin de dış habercilerin de başvuracağı kaynaklardan biri muhakkak.

Elimizdeki hazinenin değerini bilelim.