Portekiz’de dört yıldan kısa bir müddet içinde yapılan üçüncü parlamento seçimlerinin galibinin çok sağ olması bir dönüm noktası sayılabilecek bir değere sahip. Zira ülkenin 1974’de demokrasiye geçişinden bu yana çok sayıda hükümet kuran Sosyalist Parti (SP) de dahil olmak üzere sol önemli bir mağlubiyete uğradı. Sağcı güçler büyük ölçüde kimlik siyasetiyle popülizme oynayarak seçimden zaferle çıkmayı başardı.
Tam bir sağ zaferi midir, kendi adıma emin değilim doğrusu. Zira seçimlere iştirak oranı yüzde 64’tü, yani seçmenlerin yüzde 36’sı oy kullanmadı. Sağa da, mevcut siyasi partilere de güvenmeyen önemli bir kesim var demektir bu.
Seçimlerin galibi çok sağcı Chega (anlamı, Yeter) partisi son yıllarda gitgide büyümüştü. İklim değişikliğini reddediyor, İsrail’e tam takviye veriyor, daha fazla deregülasyon davetinde bulunuyor, Donald Trump’ı da epey seviyor Chega. Birinci seçimini yalnızca altı yıl evvel bir sandalye kazanarak yapan Chega, daha ölçülü klâsik partilere karşı hoşnutsuzluktan beslendi daima. Chega’nın başarısı, Fransa’daki Ulusal Ralli, İtalya’daki Kardeşler ile Almanya için Alternatif üzere artık siyasi ana akımda yer alan partilerin Avrupa’da değer kazandığının bir göstergesi oldu.
Portekiz’de personel sınıfına mensup ailelerin üçte bir devlet yardımına muhtaçlık duyuyor, ayda 700 Avro’nun altında bir gelirle yaşıyor. İronik bir halde sübvansiyonları düşürmek isteyen Chega fakirlere devlet takviyesini keserse nüfusun yüzde 40’ının fakirleşmesine neden olabilir.
Solun her vakit güçlü olduğu Portekiz’de son 50 yıldır Toplumsal Demokratlar ile Sosyalist Parti dönüşümlü olarak iktidarda bulunuyordu. Lakin geçen Pazar günü yapılan seçimlerde Toplumsal demokrat, komünist ile sosyalist güçler oyların yalnızca yüzde 28,4’ünü alabilmişken, muhafazakar, liberal ile çok sağcı milliyetçi güçler ise yüzde 71,6 oranında oy aldı. Şimdi soru Sosyalist Parti (PS), Portekiz Komünist Partisi (PCP) ile Sol Blok’un (BE) siyasetlerinin neden başarısız olduğudur.
Her üç sol partide açık bir anti-kapitalist program ile sosyalizm için uğraş etme isteği yoktu uzun müddettir. Seçimin en büyük kaybedeni olan PS kapitalizmi, zenginlerin egemenliğini büsbütün kabul etmiş bir parti. Seçimlerde oy oranı yüzde 28.7’den yüzde 23’e düşerek son 40 yılın en makûs sonucunu aldı. Bu partinin şimdiye kadarki en makus üçüncü çöküşü oldu. Sosyalist Parti Lideri Pedro Nuno Santos mağlubiyete reaksiyon olarak istifa etti. 1999 yılında radikal solcu bir koalisyon olarak kurulan, 2008’de siyasi parti haline gelen Sol Blok sahip olduğu beş sandalyeden dördünü kaybetti.
Doğruyu söylemek gerekirse kaybeden bir sol yok aslında ülkede. Zira PCP ile BE başkanları devrimci propaganda yapmamayı tercih etmiş, hiçbir vakit sosyalizmden ya da personel sınıfının denetimi altında bir Portekiz kurmaktan kelam etmemişlerdir. Personellere, fakirlere kapitalizm aksisi sosyalist bir alterntif sunmamışlardır. Ülkenin toplumsal demokratları kapitalizmin tabiatını değiştirmeden iktidar bile olabilmiştir.
Sosyalist ilkelerden vazgeçip düzen partisi olunduğunda mağlubiyet kaçınılmazdır. Sosyalistlerin işi mevcut durumu kabulenmek değil, alternatif sunmaktır. PCP başta olmak üzere sosyalist eğilimli partiler alernatif sunamamanın bedelini ağır ödediler.
Sosyalistler,komünistler için çıkarılacak çok ders var Portekiz seçimlerinden.