Kıdem tazminatı nedir? Kendi isteğiyle ayrılan işçi bu haktan nasıl yararlanabilir?

tazminatı nedir? Kendi isteğiyle ayrılan emekçi bu haktan nasıl yararlanabilir?

Kıymetli okuyucularım, sizlerde sorularınızı çarçabuk [email protected] e-posta adresim üzerinden tarafıma iletebilirsiniz.

Türkiye’de çalışan milyonlarca işçi için işten ayrılmak yalnızca bir duygusal kopuş değildir; tıpkı vakitte maddi bir beklentidir. Yıllar boyunca dökülen terin, geçirilen uykusuz mesailerin ve verilen emeğin bir karşılığı olmalı, değil mi?

Bugün sizlere kıdem tazminatı konusunu tüm ayrıntılarıyla birlikte aktaracağım.

Kıdem Tazminatı Nedir?

Kıdem tazminatı, bir personelin bir iş yerinde yahut birebir patrona bağlı işyerlerinde en az bir yıl çalıştıktan sonra makul kurallar altında işten ayrıldığında, patron tarafından yasal olarak ödenmesi gereken tazminat tipidir. Kıdem tazminatı esasen emekçiyi patrona, patronu ise emekçiye direkt bağlar. İşini kaybetmesi sonucu yeni bir iş hayatına geçinceye kadar emekçinin garanti altına alınmasına yönelik bir tazminattır. Bir bakıma da yıpranma hissesi ödeneği de diyebiliriz. Bu ödeme, aslında emekçinin çalıştığı yıllar boyunca patrona duyduğu sadakatin, bağlılığın ve hizmetin bir karşılığıdır.

Kimler Kıdem Tazminatı Alabilir?

Kıdem tazminatı almak için bir iş yerinde en az 1 yıl çalışmış olmak kâfi değildir; kimi özel kaidelerin da oluşması gerekir. Artık bu koşulları unsur madde açıklayalım:

1. Patronun Emekçiyi Haklı Neden Olmaksızın İşten Çıkarması

Eğer patron sizi geçerli bir sebep olmaksızın işten çıkardıysa, kıdem tazminatınızı talep etme hakkınız doğar. Lakin “ahlak ve güzel niyet kurallarına ters davranış” gerekçesiyle çıkarılmanız durumunda bu hakkı kaybedersiniz.

2. Personelin Kendi İsteğiyle Fakat Haklı Nedenle İşten Ayrılması

Bazı özel hallerde personel kendi isteğiyle işten ayrıldığı halde kıdem tazminatına hak kazanır:

Kadın emekçinin evlenmesi: Evlendikten sonra 1 yıl içinde işten ayrılan bayan personele kıdem tazminatı ödenir.

Askerlik hizmeti: Erkek emekçi, askere gitmek üzere işten ayrıldığında kıdem tazminatını alabilir.

Emeklilik: Emeklilik yaşını doldurmuş ya da prim-gün sayısını tamamlamış emekçi, SGK’dan alacağı “kıdem tazminatına temel yazı” ile işten ayrılırsa, kıdem tazminatına hak kazanır.

Sağlık sebepleri: Personel, sıhhat problemleri nedeniyle çalışamayacak duruma gelmişse bu da haklı fesih sayılır.

İşverenin yükümlülüklerini yerine getirmemesi: Fiyatların eksik ödenmesi, SGK primlerinin yatırılmaması üzere durumlar emekçiye haklı fesih hakkı tanır. Şayet patronunuz maaşınızın bir kısmını banka hesabından bir kısmını ise elden ödüyorsa, yani maaşınızın tamamını SGK’ya beyan etmiyorsa bu durumda haklı fesih sebebi oluşmuş olur. Genelde taban fiyat meblağı kadar bankaya kalan fiyat ise çalışanın öbür bir banka hesabına yahut elden ödeme yapılıyor. Ayrıyeten resmi tatil ve ulusal bayramlarda ödenmesi gereken meblağın personele ödenmemesi yahut eksik ödenmesi, fazla mesai fiyatlarının de tıpkı formda eksik yahut hiç ödenmemesi durumunda da personel iş mukavelesini haklı nedenle feshederek kıdem tazminatını almaya hak kazanır.

3. Ölüm

İşçinin vefatı durumunda, kıdem tazminatı yasal mirasçılarına ödenir.

Hangi Durumlarda Kıdem Tazminatı Alınamaz?

İşçi, keyfi sebeplerle kendi isteğiyle ayrılırsa (emeklilik, evlilik, askerlik, sıhhat vb. haklı nedenler olmadan).

İşveren, emekçiyi disiplin hatası, devamsızlık, itimadı berbata kullanma üzere sebeplerle işten çıkarırsa.

Çalışma müddeti 1 yılın altındaysa.

Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

Her tam yıl için 30 günlük brüt fiyat üzerinden hesaplama yapılır. Yani 6 yıl boyunca bir iş yerinde çalışan ve brüt maaşı 25.000 TL olan bir personelin kıdem tazminatı: 6 x 25.000 TL = 150.000 TL

Bu hesaba; yemek, yol, prim üzere nizamlı ödemeler de eklenir. Lakin tavan sınırlaması vardır. 2025 yılı prestijiyle kıdem tazminatı tavanı her yıl memur maaş katsayısına nazaran yine belirlenmektedir. Bugün için kıdem tazminatı tavan meblağı ise; 46.655,43 TL’dir. 1 Temmuz 2025 tarihi itibariyle bu fiyat artacaktır.

Kıdem Tazminatı İçin Nereye Başvurulur?

Kıdem tazminatı alamayan emekçinin direkt dava açma hakkı yoktur. Evvel arabuluculuk süreci başlatılır. Taraflar anlaşamazsa iş mahkemesi devreye girer.

Bu süreçte dokümanlar, şahitler, bordro kayıtları ve SGK dökümleri büyük değer taşır. Hak aramak haklı olmak kadar kararlı da olmayı gerektirir.

Kıdem tazminatı yalnızca bir ödeme değildir. O, yılların birikimidir, emeğin özüdür. Lakin bu hak, bilinmeden kazanılamaz. Ne yazık ki hâlâ birçok emekçi ya bu hakkı bilmiyor ya da patron karşısında çekinip talep edemiyor.

Unutmayın: Emeğiniz sizin en büyük sermayenizdir. O emeğin karşılığını almak ise hem hakkınız hem onurunuzdur.

SORU: Mehmet Bey, yurt dışı borçlanmasıyla emekli olacağım. Mayıs ayı sonunda emeklilik müracaatında bulunacağım. Bağlı olduğum ve emeklilik müracaatını yapmam gereken SGK’nın Bursa olduğunu öğrendim. Lakin ben yurt dışında yaşıyorum. Nasıl müracaatta bulunabilirim. Hakkım yansın istemiyorum. Nurgül Balkır/Almanya

CEVAP: Nurgül Hanım, e-devlet üzerinden çarçabuk müracaatta bulunabilirsiniz. Müracaatta bulunurken yurt dışı borçlanması olduğu için Beyan Taahhüt Dokümanına de müracaat esnasında doldurmanız ve onaylamanız gerekmektedir. Ya da takipli kargo aracılığıyla direkt Bursa Toplumsal Güvenlik Vilayet Müdürlüğüne Beyan Taahhüt Evrakı ve Gelir Ödenek Talep Dokümanını gönderebilirsiniz. Bu evrak ve formlara SGK’nın web sitesi üzerinden ulaşabilirsiniz.