Katolik dünyasının 266. Papası Francis, yani Jorge Mario Bergoglio öldü. Doğal ki en kayıtsız olanların bile ilgisiz kalamayacağı bir gelişme bu. Latife değil, Papa, 1,2 milyar mensubuyla dünyanın büyük dinlerinden biri olan Katolik Kilisesi’nin lideri sonuçta. Bir papanın seçiminin de vefatının de yalnızca manevî dünyada değil dünya siyaset sahnesinde de tesirleri var elbette.
Vatikan büyük bir para imparatorluğu bir yandan da. Skandalların da merkezi olduğunu da bilmeyen yok. Papalık seçimlerinde ne oyunlar döndüğünü mükemmel Conclave sinemasını izlediğinde anlayabilir insan. Papa seçiminde dünya ahvaline uygunluk kıymetli ölçüdür. Soğuk Savaş devrinde komünist blok üyesi Polonya’dan bir kardinalin yani Karol Józef Wojtyła’nın 2. Jean Paul ismiyle Papa seçilmesi de bir “tercihti” natürel ki. Sovyetlerin yıkılmasında tesirli olmuştur 2. Jean Paul. Dönemin ABD Başkanı Ronald Reagan ile İngiltere Başbakanı Margaret Thatcher’in uğursuz gayretlerini da unutmayalım.
Arjantinli Kardinal Jorge Mario Bergoglio’nun da Francis ismiyle seçilmesinde Hıristiyan dünyadaki çekişmeler de rol oynamıştır. Malum, koca bir Latin Amerika coğrafyası, Vatikan aksisi, Hıristiyan sosyalizmi olarak isimlendirilecek Kurtuluş Teolojisi anlayışının hükümran olduğu bir bölgedir. Benim jenerasyonum Nikaragua’da faşist Somoza’ya karşı verilen savaşta ellerinde kalaşnikoflarla devrimcilerin safında savaşan rahip fotoğraflarını çok görmüştür basında.
Bölgedeki yoksulluğa, toplumsal eşitsizliğe karşı “Ezilenlerin Hıristiyanlığı” olarak ortaya çıkan Kurtuluş Teolojisi’nin lideri olarak Haiti’nin eski diktatörü François Duvalier bilinirdi. Bölge Hıristiyanı, eşitsizliğin, toplumsal adaletsizliğin sürmesinde Vatikan’ı da sorumlu sayar, o nedenle otoritesini kabul etmezdi.
Vatikan işte Arjantin’den Katolik bir Kardinal olan Bergoglio’yu Papa seçerek bölgeye açılmayı ummuştu.
Ama Papa Francis, pek de Vatikan’ın istediği üzere biri olmadı kanımca. Kurtuluş Teolojisi’nin sembollerine kıymet vermesinden anlamak mümkün bunu. Ülkesinde 1980’de faşist paramiliter güçler tarafından öldürülen Kurtuluş Teolojisi’nin başkanlarından Cizvit rahip Luis Espinal’in mezarını ziyaret etti örneğin. Dahası da var. Papa Francis’e 2015’de ziyaret ettiği Bolivya’da solcu Devlet Başkanı Evo Morales, orak çekiçli bir haç ikram etti. Komünizme sempati duyduğu bilinen rahip Espinal tarafından yapılmış bir haçtı o. Hediyeyi kabul etmekten çekinmeyen Francis’in, mezarını da ziyaret ettiği Espinal üzere Cizvit olduğunu ayrıyeten Papa seçilen birinci Cizvit olduğunu da bilirsek armağanın manası düzgünce ortaya çıkar.
Hıristiyanlıkta fakirlerin ayaklarını yıkamasıyla bilinen Aziz Francis’in ismini alması tesadüf değildir. Kurtuluş Teolojisi’nin ritüellerine uygun bir tavırdır yoksul ayağı yıkamak. Papa Francis de yıkamıştır fakirlerin ayaklarını. Bu sevgilinin ismini alan birinci Papa’dır.
Önce dünyevi takıldı natürel. Dinle sıkı fıkı değildi evvelce. Buenos Aires Üniversitesi’nde kimya okudu. Fakat hastalık eğitimini yarıda kesti. Şimdi 21 yaşındayken önemli bir akciğer enfeksiyonu geçirdi. İlaç bulunamadığı için 1957 yılında cerrahlar akciğerlerinden birini aldı. Düzgünleşti, eğitimine devam etti. Üniversiteden mezun olduktan sonra bir laboratuvarda çalıştı. 22 yaşındayken rahip olmaya karar verdi.
Cizvit rahibi olmak için eğitim almaya başladığı yıl 1958’dir. Rahipliğe hazırlanırken Arjantin ile Şili’de yaşadı. Eğitiminin bir kesimi olarak üniversite öğrencilerine edebiyat, din başta olmak üzere dersler verdi. 1969 yılında Cizvit rahibi oldu.
Arjantin’de 1970’lerin sonunda idareye el koyan ordu ülkeyi 1983’e kadar faşist usullerle yönetti bilindiği üzere. Binlerce Arjantinli kaçırıldı ya da öldürüldü. Bunlar ortasında hükümete karşı çalışmakla suçlanan kimi rahipler de vardı. Bu periyot ülkede Kirli Savaş diye anılır, malum. Bergoglio 1992 yılında Buenos Aires’te yardımcı piskopos oldu. Kimileri Kirli Savaş periyodunda Bergoglio’nun kendisine yakın insanları korumak için gereğince efor göstermediğini söyler. Destekçileri ise tam zıddını ileri sürerler.
Tabii ki hayatını belirleyen her vakit Cizvit ideolojisiydi. Bu sade bir hayat yaşamak demek. Küçük bir apartman dairesinde yaşadı. Buenos Aires’i otobüslerle, metrolarla dolaştı. Geceleri dışarı çıkıp sokaktaki evsiz beşerlerle oturdu. Onlarla paylaşmak için yiyecek getirdi. Vaazlarında fakirlere yardım etmenin değerini anlattı. Ayrıyeten tüm dinlerden beşerlerle birlikte çalışmaktan kelam etti.
2001 yılında Arjantin’deki ekonomik kriz sırasında kardinal oldu. Kilise üyelerine Vatikan’da kardinal ilan edileceği özel ayine katılmamalarını söyledi. Bunun yerine, seyahat için harcayacakları parayı fakirlere vermelerini söyledi.
2005 yılında yeni Papa’nın seçilmesine yardımcı olmak üzere Vatikan’a gitti. Kimi beşerler o devirde Bergoglio’nun papa seçilebileceğini düşünüyordu. Onun yerine Almanya’dan Kardinal Joseph Ratzinger 16. Benedict ismiyle Papa seçildi. Lakin 2013 yılının başlarında beklenmedik bir şey oldu. Papa 16. Benedict artık kiliseye liderlik edemeyeceğine karar verdi. Yaşlanmanın tesirlerinin rolünü yerine getirmesini engellediğine inanıyordu. Bu şaşırtan bir durumdu. Papalar çoklukla vefatlarına kadar kiliseye liderlik ederler zira. 16. Benedict’in yerine Bergoglio seçildi. Artık Papa Francis’ti.
17 Aralık 1936’da Buenos Aires’te doğan Papa Francis bin yıldan uzun bir müddettir Avrupa’dan gelmeyen birinci papaydı. Birebir vakitte Latin Amerika’dan gelen birinci papaydı. Ayrıyeten sade beyaz giysiler giyen birinci papaydı. İbrahim’in doğum yeri olan Arap Yarımadası ile Irak’ı ziyaret eden birinci papaydı.
Bunlar onu “ilklerin” sahibi yapıyor. Ancak daha radikal adımlar attı. LGBTQ+ sorunlarına ait değişen görüşler sergilemiş, Katolik doktrinini korurken, sivil birlikteliklere takviye, transların kilise faaliyetlerine iştirakine müsaade verilmesi de dahil olmak üzere siyaset değişiklikleri, kamuoyu açıklamaları yoluyla artan bir kabul göstermiştir.
“Ben kimim ki yargılayayım?” cümlesi meşhurdur. 2013 yılında Vatikan’da eşcinsel olduğu argüman edilen bir monsenyör hakkında sorulan bir soruya verdiği karşılıkta sormuştur bu soruyu. Onun periyodunda Vatikan kıymetli siyaset değişiklikleri yaparak trans bireylerin vaftiz edilmesine, vaftiz ebeveyni olarak hizmet etmesine, nikâh şahitliği yapmasına müsaade verdi. Kilise tıpkı vakitte eşcinsel kutsamaları da onayladı.
Papa Francis kilisenin kürtaja karşı olduğunu yineledi lakin daha pastoral bir yaklaşım benimsedi. Kürtajın yanı sıra ötenaziyi de günümüzün ‘kullan-at kültürünün’ ispatı olarak tanımladı.
Francis, Katolik Kilisesi içinde bayanların rollerini genişletme konusunda kıymetli adımlar attı. Klasik olarak kardinallere ayrılmış olan Vatikan dini buyruklar ofisi başkanlığına bir İtalyan rahibeyi, Vatikan Kent Devleti yönetimi başkanlığına da bir öbür rahibeyi atadı. Bir Fransız rahibe de Vatikan Piskoposlar Sinodu’nda oy hakkına sahip müsteşar olarak görevlendirildi.
Yapabildikleri bunlardı. Adım adım da olsa değişen, gelişen, moderniteye meydan okumada zayıflayan bir dini kurumun en enteresan figürlerindendi.
Huzur içinde uyusun Papa Cenapları.