Emekli ve taban ücretliler aldıkları düşük fiyatlarla hayat uğraşı vermeye devam ediyor. Taban fiyat 22.104,67 TL, en düşük emekli maaşı 14 bin 469 lira. Güncelleme katsayısı ve yasa değişikliği nedeniyle 2025 yılında emekli olacak vatandaşların maaşları ise yüzde 25 daha düşük olacak.
Birgün Gazetesi muharriri Aziz Çelik, mevzuyla ilgili yazdığı “Emekli aylıklarında beklenen felaket!” yazısı dikkat çekti.
Çelik, 2025 ve sonrasında emekli olacak vatandaşların maaşlarının, 2024’ün ikinci yarısında emekli olan vatandaşlara oranla yüzde 25 daha düşük olacağını belirtti. Çelik, bu durumun yüksek enflasyon ve güncelleme katsayısındaki hesaplama metodundan kaynaklı olduğunu belirterek detayları açıkladı.
Çelik, kelam konusu hesaplama usulünde 2008 yılında yapılan değişiklikle büyümenin yüzde 100’ü yerine yalnızca yüzde 30’unun hesaba alındığını belirtti.
Çelik’in yazısı şöyle
“2025 ve sonrasında emekli olacaklar için beklenen makus haber geldi: 2025 ve sonrasında emekli olacakların aylıkları 2024 yılının ikinci yarısında emekli olanlara nazaran yüzde daha 25 civarında düşük olacak. Hükümet bile isteye bir tedbir almadı. Bir cümlelik yasa değişikliğini yapmadı ve emekliler ortasında devasa bir adaletsizlik ortaya çıktı. SGK’nin Ocak 2025’te varsayımı aylık hesaplama ekranını güncellemesiyle birlikte feci tablo ortaya çıktı. Emekli olmayı bekleyenler, emekliliğine az bir mühlet kalanlar kara haberle sarsıldı. Bu sonuç beklense de hayal kırıklığı büyük oldu.
EMEKLİLER YILINDA EMEKLİ AYLIĞI DÜŞTÜ
Bir ay evvel SGK varsayımı aylık hesaplama ekranında görülen ölçüler önemli biçimde düştü. Halbuki personel ve Bağ-Kur emekli aylıklarına Ocak 2025’te yüzde 15,75 artırım yapılmıştı. Aralık 2024’te çalışılmış ve bunun primi yatmıştı. Ocak 2025 emekli aylığının Aralık 2024 aylığından düşük hesaplanması hayatın olağan akışına tersti. Fakat maalesef bu türlü oldu. ”Emekliler yılı” ilan edilen 2024’ün son garabeti bu oldu. Birebir şahısların bir ay sonraki varsayımı emekli aylıkları yaklaşık yüzde 25 düştü!
ÖRNEĞİN…
Bana gelen örneklerden bir kaçını derleyip bir tablo yaptım. Örneğin Aralık ayında SGK ekranında 22 bin 554 kestirimi aylığı gören sigortalı Ocak 2025’te birebir ekranda 19 bin 398 TL varsayımı aylık gördü. Halbuki bu aylığın 6 aylık enflasyon oranında artmasıyla en az 26 bin 106 TL olması gerekiyordu. Kayıp en az 6 bin 709 TL ve yaklaşık yüzde 26. Kayıplar 4 bin liradan 12 bin liraya kadar ulaşıyor. Kuşkusuz bu durum geçmişte emekli olup hala emekli aylığı alanlar için geçerli değil. Hala emekli olanların almakta oldukları emekli aylığı Ocak 2025’te personel ve Bağ-Kur emeklileri için yüzde 15,75, memur emeklileri için yüzde 11,5 oranında arttı. Bu kayıp 2024 yılında emekli olamayıp 2025 ve sonrasında emekli olacaklar için ortaya çıkıyor.
DÜŞÜŞÜN NEDENİ
Hayatın olağan akışına ters bu tuhaf düşüş nasıl ortaya çıktı? Önlenemez miydi? Emekliliği bekleyenlerin iddiası aylıklarındaki düşüşün sebebi 5510 sayılı maddede yer alan hesaplama sistemi. Özetle anlatayım: Emekli aylıklarının hesaplanmasında kıymetli değişkenlerden biri güncelleme katsayısıdır. Güncelleme katsayısı geçmişteki prime temel çıkarının bugünkü bedelinin bulunmasını sağlar. 5510 sayılı Kanun’a nazaran güncelleme katsayısı her yılın aralık ayına göre Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan en son temel yıllı tüketici fiyatları genel endeksindeki (TÜFE) değişim oranının yüzde 100’ü ile sabit fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla gelişme suratının yüzde 30’unun toplamına (1) tam sayısının ek edilmesi sonucunda bulunan kıymeti söz eder. 2008 öncesinde büyümenin yüzde 100’ü hesaba katılıyordu. AKP bunu yüzde 30’a indirdi. Bir güncelleme katsayısı örneği verelim: Yüzde 44,4 resmi enflasyon açıklanan 2024 yılında büyüme yüzde 5 gerçekleşirse güncelleme katsayısı 1,459 olur.
Emekli aylığı için yılın birinci yarısında başvurduğunuzda bir evvelki yılın TÜFE ve büyüme oranları bilindiği için güncelleme sürecinin yapılması sıkıntı değil. Lakin yılın ikinci yarısında (temmuz-aralık) yaşlılık aylığına başvurduğunuzda ne olacak? Örneğin aralık ayı içinde başvurdunuz. İlgili yılın TÜFE oranı şimdi aşikâr değil. Son güncelleme katsayısı ne olacak? Bilhassa yüksek enflasyon devirlerinde bu durum çok değerli. Buna mevzuatta bir tahlil bulunmuş (5510/29 son fıkra) lakin bu tahlil büyük bir probleme yol açtı.
Kanuna nazaran hesaplanan aylığın başlangıç tarihinin birinci altı aylık periyoda rastlaması halinde ocak ödeme devri için aylıklara uygulanan artış oranı kadar artırılarak, yılın ikinci altı aylık devrine rastlaması halinde ise öncelikle ocak ödeme devri, daha sonra temmuz ödeme periyodu için gelir ve aylıklara uygulanan artış oranları kadar artırılarak sigortalının aylık başlangıç tarihindeki aylığı hesaplanır. Karmaşık gelmiş olabilir sadeleştirmeye çalışayım. Şayet yılın birinci 6 ayında emekli olduysanız bir evvelki yılın güncelleme katsayısı muhakkak olduğu için güncelleme süreci yapılacak ve akabinde emekli aylıklarına yapılan artış oranı kadar aylığınız artırılacak ve elinize geçecek emekli aylığı olacak.
Eğer Aralık 2024’te yaşlılık aylığı için başvurduysanız ne olurdu? Aralık 2024’te şimdi 2024 yılı TÜFE oranı aşikâr olmadığı için hesaplanan aylığa 2024 yılı güncelleme katsayısı yerine emekli aylıklarına 2024 ocak ve temmuz devirlerinde yapılan artış oranları başka farklı uygulanır ve müracaat tarihindeki aylığınız bulunur. Bilindiği üzere personel ve Bağ-Kur emeklilerine Ocak 2024’te yüzde 49,25, Temmuz 2024’te yüzde 24,7 artırım yapılmıştı. Böylelikle 2024 yılı için emekli aylığınız yüzde 86,1 oranında artmış olur. Aralık 2024’te bu aylığı alırsınız. Ocak 2025’te ise ayrıyeten yüzde 15,75 oranındaki 2025 ocak artırımı eklenir.
Diyelim 2025 birinci yarısı içinde emekliliğe başvurdunuz. Bilindiği üzere 2024 yıl sonu TÜFE oranı TÜFE 44,4 çıktı ve büyüme de yüzde 5 olursa (44,4+1,5 -yüzde 5’in yüzde 30’u-) 2024 yılında uygulanacak güncelleme katsayısı 1,45,9 olacak. Yılın birinci yarısında başvurduğunuz için ayrıyeten birinci altı aylık artırımı da (yüzde 15,75) alırsınız. Bu ucube tablo bilhassa yüksek enflasyon devirlerinde son yılın güncelleme katsayısı ile emekli aylıklarındaki yıllık artış ortasında değerli bir fark olursa ortaya çıkıyor. Yasa yapılırken öngörülmeyen bu durum 2022 ve 2023 emeklileri ortasında da ortaya çıkmıştı. Meğer bu durumun tahlili kolaydı. Yasaya eklenecek bir cümle ile bu adaletsizlik giderilebilir. Lakin hükümet tüm ikazlara karşın bunun gereğini yapmadı. 2025 ve sonrası emekliliklerin yaşayacağı yüzde 25 ve üzerindeki aylık kaybının sorumlusu hükümettir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı bu tablodan bilhassa sorumludur. Tüm ihtarlara karşın kılını kıpırdatmamış ve emeklilerin yaşayacağı bu kaybı seyretmiştir.”
Emeklilikte kademe bekleyenler (9 Eylül 1999 ve sonrasında sigortalı olanlar) bu durumda ikili mağdur olacaklar. Bir yandan 17-20 yıla varan mühletlerle geç emeklilik olacaklar öte yandan 2024 yılında ve öncesinde emekli olamadıkları için emekli aylıkları düşmüş olacak.