Cuma günü Beyaz Saray’da tarihi bir güne şahitlik ettik.
Doğal kaynaklar ve Ukrayna’nın yine inşası muahedesi imzalamaya gelen Ukrayna Devlet Başkanı Zelensky ile Amerika Birleşik Devletleri Lider Yardımcısı JD Vance ortasında Oval Ofis görüşmesinde bir tartışma yaşandı.
40 dakika boyunca olağan süren görüşmenin son on dakikasına tansiyon ve bağrışma hakim oldu.
Ardından Zelensky muahedeyi imzalamadan Beyaz Saray’ı terk etti.
***
Şunu söylemeliyim; birinci olarak Zelensky Vance’a çıkıştı.
Vance tolore etmedi.
Yani züccaciye dükkanındaki fil sanıldığı üzere Trump değil.
Trump niçin bu türlü bir grup seçti o da başka ve değerli bir başlık.
***
Zelensky esasen mutabakatın Ukrayna’nın madenlerinden gelecek gelirin %50’sine ABD’yi ortak ederken karşılık olarak güvenlik garantisi vermediğini anlatmaktaydı.
Başkan Yardımcısı JD Vance ve Trump çokça eski idareleri suçladı. Biden’ın arabuluculuk yerine Putin’i kışkırttığı söz edildi.
Trump kendisinin Obama’da daha fazla hava savunması verdiğini, Javelinleri hatırlattı.
Vance diplomasi vurgusu yaptı:
“Bakın, dört yıl boyunca Amerika Birleşik Devletleri’nde basın toplantılarında ayağa kalkan ve Vladimir Putin hakkında sert konuşan bir liderimiz vardı ve akabinde Putin Ukraynayı işgal etti ve ülkenin değerli bir kısmını yok etti. Barışa ve refaha giden yol tahminen de diplomasiden geçiyor.”
Zelensky ise Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e güvenilmeyeceğini, daha evvel yaptığı ateşkes antlaşmaları, mahkum değiş tokuş mutabakatlarını tekraren bozduğunu söz etti. Kırım olayını hatırlattı.
“Mahkum değiş tokuşu imzaladık. Fakat yapmadı… Hangi diplomasiden bahsediyorsun J.D, neyi kast ediyorsun” diyerek Vance’a çıkıştı…
İşte ne olduysa bundan sonra oldu.
***
Vance alttan almadı ve “Ülkenizin yıkımına son verecek bir diplomasiden bahsediyorum” dedi.
Zelensky ortaya girerek yanıt vermek istedi fakat Vance ”Buraya gelerek oval ofiste bize Amerikan basını önünde saygısızlık ediyorsun. Şu an insanları zorla askere almaya çalışıyorsunuz ve insan gücünüz yok, Lider Trump’a teşekkür etmelisin” diyerek onu susturdu…
Hem de liderin önünde onun önüne geçerek…
Trump facianın farkında izlemek durumunda kaldı birinci etapta.
***
Vance daha lider yardımcısı adayı olmadan evvel Ukrayna savaşına verilen askeri ve finansal dayanağa karşıydı. Zelensky’yi Amerikaya gelip para alan ve bu paraları inefektif kullanan bir önder olarak görüyordu.
Kongre siyaseti kökenli Vance’ın sonlanmasının bir öbür nedeni Zelensky’nin ona hiç Ukrayna’da bulunup bulunmadığını, orada ne olduğuna dair fikri olup olmadığını sorması…
Vance hiç Ukrayna’da bulunmadı…
Zelensky bu soruyu sorunca Vance söyleyerek karşılık verdi.
***
Güvenlik garantisinin net olmaması, Ukrayna’nın tekrar inşasına verilecek fonla ilgili belirsizlikler esasen soru işaretlerine yol açmaktaydı.
Trump “ABD’nin hisse alacağı doğal kaynakların güvenliğini merak etme, o iş bizde” demeye getiriyordu.
Ukrayna epey yıl savaştığı onca insan kaybettiği bir ortamda hangi toprakları geri alacağını, nasıl koruyacağını dahi bilmeden teslim olmaya zorlanmıştı.
Daha fazla kaybetmemek adına…
***
Bundan sonra izlenmesi gereken; Zelensky geri gelmezse ABD’nin şimdiye kadarki siyasetinden tam bir dönüşle yardımı büsbütün durdurup durdurmayacağı.
Trump biraz da kendi denetimi dışında gelişen olaylı buluşmadan sonra geri adım atarsa farklı bir sistem, atmazsa öbür bir düzen dünyayı bekliyor.
Dikkat çeken bir öbür husus Beyaz Saray’da olaydan çabucak sonra mikrofonlara konuşan her taşın altından çıkmasıyla tanınan Senatör Lindsey Graham’ın açıklamaları…
Graham görüşme öncesi Zelensky ile konuştuğunu, ona ”yemi yeme” dediğini söyledi.
Yani seni zorlayacaklar fakat sakın ola tahrike kapılma mı demek istemiş sanki?
Graham konuşurken biz Beyaz Sarayın bir öteki köşesinden Halk TV yayınındaydık.
Dinlediğim sözler Cuma sabahı Ukraynalı başkanla görüştüğü ve kendisini Trump’a şükranlarını söz etmeye çağırdığını formunda.
Vance da durup durum lidere teşekkür etmesi gerektiğini söyledi Zelensky’ye…
***
Trump barış getiren Nobeli hak eden bir başkan olacağına tam inanmışken Gazze’nin bir kentsel dönüşümle dünya beşerlerine açılması planlanıyor…
Madenler ABD’ye akacakken ABD Çin’e muhtaç olmaktan kurtulamıyor.
Avrupa da ABD’ye güvenemeyeceğinden hareketle Çin’e yaklaşmak durumunda bırakılıyor.
Trump, Zelensky’nin çabucak yanında otururken, “Zelensky’nin Putin’e duyduğu nefreti görüyorsunuz” dedi.
“Bu tıp bir nefretle mutabakat yapmak benim için çok sıkıntı; muazzam bir nefreti var. Ve bunu anlıyorum. Lakin sana şunu söyleyebilirim ki öteki taraf da ona tam olarak aşık değil.”
Tartışmadan sonra da Trump Zelensky’yi 3. Dünya Savaşına yol açmakla itham etti…
Ukrayna’dan Israil’e oradan Asya’ya sıçrayacak bir savaş…
***
Başta dediğim üzere züccaciye dükkanındaki fil Vance.
Trump da ona uyarak bir çocuk korkutur üzere; Ukrayna’nın ne kadar güç durumda olduğunu tekrar ederek, Zelensky’yi susturmaya çalışarak durumu yönetim edemedi.
Zelensky “sıra Baltık ülkelerinde” dedi.
“Arada Okyanus var fakat gelecekte sizi de etkiler” dedi.
Ve nükleeri de unutmayın.
Trump geri adım atmazsa ve ABD barış için Ukrayna’ya yardımı keseceği telaffuzuna tartı verirse işler değişir.
Uzmanlara nazaran bu radikal bir değişim manasına gelir.
Amerika’nın savaştaki yeri, dünya ile alakaları değişir.
Amerikan idaresi Avrupa’dan ve Amerikan medyasından reaksiyon alacak.
Ama MAGAcılar ona takviye olacaktır.
Görüşmede eski idare konuşmaktan kendini alamayan Vance hala seçimlerde kalmış görünüyor.
Burada Trump’ın yanında bir Mike Pence olsa böylemi olurdu.
Siyaset toyluk kaldırmıyor.
***
ABD Dışişleri Bakanı Mark Rubio da CNN’e konuştu.
Avrupa’nın savaşı durdurma planı olmadığını, savaş bir yıl daha sürerse Rusya’nın zayıflayacağına inanan Avrupalı başkanlar olduğunu belirtti.
Trump’ın muahede ustası olduğunu, Putin’in emniyetli olmaması tasalarının yersiz olduğunu söz etti.
Zelensky ABD idaresine teşekkür etemese de Trump’ın Ukrayna’nın ne kadar cesaretli savaştığını söylediğini hatırlattı.
“Savaş 15 yıl sürse, yanınızdayız mı diyeceğiz?” diyerek çatışmaya bir son verilmesi gerektiğini söyledi.
Bundan sonraki görüşmelerin basın önünde olmayacağının da sinyalini verdi.
Önce bir barış çerçevesi çizilir sonra müzakere müddet mantığı ile ilerlemek isteniyor.
Yani evvel madenler…