Çocukların gelişimi ve psikolojisi üzerine çalışan Jean Piaget, çocukların konuşma marifetini kazanmasının periyotlarını dörde ayırmaktadır. Piaget’e nazaran bebeklerin lisan gelişiminde agulama, tek sözcük, telgrafik ve birinci gramer devri bulunmaktadır.

Gelişim psikolojisi çalışmaları incelendiğinde çocukların konuşma periyotları şu halde ilerleyebilir.

1. Agulama Periyodu (0-12 Ay)

Bu periyot, bebeğin birinci sesleri çıkarmaya başladığı ve lisan gelişiminin temellerinin atıldığı bir süreci kapsar. Birinci olarak 0-2 ay ortasında bebek bilinçsiz bir biçimde çeşitli sesler çıkarır. Daha sonra 2-6 ay ortasında “babıldama evresi” başlar. Bu evrede bebekler ünlü ve ünlüsüz harfleri birleştirerek ba-ba, ma-ma üzere sesler çıkarır.

Mırıldanmanın Tekrarı Periyodu (6-9 Ay)

Bu devirde bebek, ses oyunlarını tekrar ederek duyduğu sesleri taklit eder. “Ba-ba-ba”, “ma-ma-ma” üzere hece tekrarları yapar ve çıkardığı sesleri ritmik hale getirir. Bu periyotta ses oyunlarına ebeveynlerin katılması, bebeğin lisan gelişimi için teşvik edici olur.

Ses Sözcük Devri (9-12 Ay)

Bu periyotta bebekler insan seslerini şuurlu halde taklit etmeye başlar. Mırıldamalar, daha düzgün dizeler oluşturmaya başlar, lakin bu sesler mana taşımaz. Bebekler, sözlerin manalarını çözmeye ve jestlerle birlikte sözcükleri anlamlandırmaya başlar.

2. Tek Sözcük Periyodu (12-18 Ay)

Bebekler birinci manalı sözcüklerini bu periyotta söyler. “Mama”, “baba” üzere sözleri belirli bir obje yahut şahısla bağlantılı olarak kullanırlar. Bu sözcükler ekseriyetle günlük omurlarındaki tanıdık objeleri söz eder. Kavram gelişimi bu devirde başlar ve çocuk, alıcı lisanını geliştirerek sözcükleri anlamaya başlar.

3. Telgrafik Konuşma Devri (18-24 Ay)

Bu periyotta çocuklar iki kelimeyi bir ortaya getirmeye başlar. Lakin cümleleri lisan bilgisi kurallarına uygun olmaz. “Anne git”, “top at” üzere kolay sözler kullanırlar. İki sözün birleşmesiyle mana taşıyan tabirler oluşur.

4. Birinci Gramer Devri (24-60 Ay)

Bu periyotta çocuklar lisan bilgisi kurallarını kullanmaya başlar. 2-3 yaş ortasında, çocuk 3-4 sözlük cümleler kurarak mantıklı niyetlerini söz eder. Buyrukları yerine getirme ve kolay soruları cevaplama yetisi gelişir.

Bu devirde çocuklar ana lisanının temel kurallarını öğrenerek tam manasıyla irtibat kurabilir hale gelirler. Vakit eklerini hakikat kullanırlar, soru sorma yetenekleri gelişir ve sırasıyla anlatma maharetleri güçlenir. 5-6 yaş ortasında çocuklar lisanı yetişkinler üzere kullanmaya başlar ve kelam dağarcıkları 2000-3000 söze ulaşır.

Dil gelişiminde ebeveynlerin ve etraftaki yetişkinlerin rolü çok büyüktür. Çocuğun lisanını geliştirirken ona hakikat modeller sunmak ve konuşmasını eleştirmek yerine destekleyici bir hal takınmak, lisan gelişimi açısından büyük değer taşır. Ayrıyeten her çocuğun şartlarının da farklı olması nedeniyle akranları ile eşit gelişim sergilemeyebilir. Kimi çocuklar daha erken sesleri ve manaları toparlarken kimi çocuklar yavaş ilerleyebilir.