Alevilik’te Barışın Ontolojik Anlamı
İsmail Pehlivan
Barışın en çok konuşulduğu bugünlerde uzun yıllar Alevi örgütlülüğü içinde yer alan kanaat başkanlardan sevgili Özgür Kaplan’ın ‘Alevilik’te barışın ontolojik(*) manası üzerine’ kaleme aldığı yazısına yer vermek istiyorum.
Özgür Kaplan bu kısa yazısında yalın bir lisanla Alevilik’te barışı nakış nakış işlemiş. Hakk Muhammed Ali Öğretisi’nin metodolojisine vurgu yaparak kişinin olgunlaşmasının iç barıştan geçtiğine dikkat çekiyor.
Kaplan, Barış’ın Alevilik yolunun her bir evresinde, insanın içindeki savaşı sona erdirmeye yönelik felsefi bir derinlik olduğuna vurgu yapıyor.
Özgür Kaplan’ın yazısı şöyle devam ediyor:
“Alevilikte barış, yalnızca siyasal alanla sonlu bir talep değil, insanın varoluşsal derinliğine dair bir hal ve sorumluluktur. Zira Alevilik, insanın önüne, kendini bilmesi için bir pişme yolu koyar. Bu, varlığın birliğine gerçek yapılan bir seyahattir ve bu seyahatin dört ana kapısı ve kırk makamı vardır.
Gerçek barış, içerden başlayan ve daima kendini geliştirerek büyüyen bir karakter halidir. İşte bu nedenledir ki Aleviliğin barış anlayışı, savaş sonrası atılan imzalar değildir. Ya da taraflar ortasında karşılıklı antlaşmalar sonucu çizilen sonlar da değildir. Tam bilakis, Alevi’nin barışı karşılıklı rızalık ile tüm hudutların kaldırılmasıdır.
Çünkü bu öğreti der ki: “Kişinin hakikatle buluşması için evvel kendi içindeki çatışmayı sonlandırması gerekir.”
Kendi içinde barışı kurmamış bir can, dışarıda adaletli bir dünya inşa edemez. Bu yüzden barış, Alevilik’te bir sonuç değil, bir başlangıçtır.
Örneğin bir şahsiyet can olmadan Cem’e giremez ve can olabilmesi için içsel hengamesini bitirmesi gerekmektedir. Aksi takdirde Cem’e giremez ve nefsini bilmeden de görgüden geçemez. Zira bizde yol, savaşla değil, içsel ahenkle yürünür.
Barış, Dört Kapı Kırk Makam’ın tüm adımlarında zımnidir. Şeriat Kapısı’nda edep ile tüm inançlara ve kimliklere hürmet, Tarikat Kapısı’nda teslimiyet ile itimat, Beceri Kapısı’nda tevazu ile turab olma, Hakikat Kapısı’nda ise varlığın birliğiyle içerden başlayarak tüm hudutların kalktığı barış hali vardır. Görüldüğü üzere Alevilik yolunun her bir basamağında, insanın içindeki savaşı sona erdirmeye yönelik felsefi bir derinlik vardır.
Yani Alevilik’te barış, yalnızca silahların susması değildir. Aslında Alevilikte silahın tarifi da tekdüze değildir. Kibirden arınmak, hırstan uzak durmak, rızalıkla yaşamak, kazanılacak en büyük barıştır aslında.
Bizim inancımızdaki Hakk, yeryüzündeki tüm varlıkların toplamıdır.
Bir Alevi ozanı olan Büryanî;
‘Canlı cansız cümlemiz bir nesneden
Var oluyor bu bir hikmet sultanım
Canana akıtır bu can-ı beden
Kabul etmek cana minnet sultanım…’ dizeleriyle bizdeki Hakk’ı ve barışma-aşk halini tanım etmektedir.
Önce bireyin, sonra toplumun İnsan-ı Kâmil olması için verilen inançsal gayretimizin en büyük maksadı, hayat denilen döngüye dahil olan canlı cansız tüm objelerle bütünleşerek rızalık barışına kavuşmaktır. Lakin bu halde, can ciltten ayrıldığında huzur içinde Hakk’a yürürüz. Zira Hakk ile Hakk olan can, ne diğerinin hakkına el uzatır, ne de kendi kalbine zulmeder.
Bu barış hali, bireyin gönlünde başlar, Cem meydanında görünür, Kara Kazan’da kaynayarak toplumsal hayata taşar. İbadetimiz olan Cem, bir merasimden öte, içsel barışın dışa yansımasıdır. Gözcü’den Zakir’e, Dâr’dan Pir’e kadar her can, kendini bir aynada görür ve orada kâmil insanın izini sürer.
Çünkü Alevilik’te barış, yalnızca ömrün bir modülü değil; ömrün ta kendisidir. Barışın olmadığı yerde Alevilik yaşayamaz. Çünkü yolun özü rızalık, nefesin özü aşk, meydanın özü birliktir.
Gerçek barış gönülde kurulur. Ve gönül barışı olmadan hiçbir toplum kalıcı huzuru bulamaz. ”
(*) Ontoloji: Varlığı var olması bakımından bahis edinen, temel varlık kategorilerini ve unsurlarını araştıran, duyu ötesi varlıkların kanıtlanmasını hedef edinen ideoloji kolu, varlık bilimi.
