Alevi kadroların çözümsüzlüğü!

İsmail Pehlivan

“Gel Talip, Pir’den rızasız yürüme

Sakın, seni üstadın kabul eylemez

Farkla dur, otur, mizanla yürü

Sakın, Sultan kapıda kul eylemez. ”

Şah Hatayi

Anadolu Aleviliği’nin toplumsal eşitliği öngören, inanışta ast, üst hiyerarşisini reddeden “Elele El Hakk’a” metaforu inançta ve hayatta belirleyici ehemmiyet arz etmektedir. Bayan erkek eşitliği de öğretinin bu temel anlayışından kaynaklanmaktadır. Pir, Mürşit, Rehber, Talip ortasında bir ast-üst ilgisinden kelam edilemez. Onlar, Hakk’a ve halka karşı üstlendikleri sorumluluk ölçüsünde saygınlık kazanırlar.

Bir öbür metafor ise “bir olalım, iri olalım, canlı olalım”dır. Bu metafor, bireyde ve toplumda inanç ve özgüven hissinin ana besinidir ve bin yıldır bu topraklarda Anadolu Alevileri’nin varlığını beslemektedir. Günümüzde bu anlayışın hayat bulacağı şartların bulunmamasında Alevi örgütlülüğünün büyük bir tesirinin olduğunu göz gerisi edemeyiz.

13. yüzyılda, Anadolu topraklarına barış güvercini olan Hünkar Hacı Bektaş Veli’nin; toplumlara, topluluklara havalandırdığı “İlimden gidilmeyen yolun sonu karanlıktır” batıni felsefi düşünsel olgusu, o günden günümüze ışık tutmaktadır.

Alevi örgütlülüğünün bu üç temel metafordan ne anladığını sorgulamak gerekmektedir.

Anadolu Alevi Ocak Sistemi’nde temel prensip olarak kabul edilen “Elele El Hakk’a” düsturunun, günümüz Alevi örgütlenmesinde bir karşılığının olmadığını belirtmek gerekir. Cemevlerini elinde bulunduran derneklerin yöneticilerinin “Dede” olarak tanımlanan Pir, Mürşit ve Rehber’e karşı inançsal açıdan hürmetlerinin olmadığı bilinmektedir. Hürmetleri olsa idi Dede’nin cemevindeki vazifesi yöneticilerin iki dudağı ortasına sıkışmazdı. Bu nedenle gerçek Alevi Ocak Dedeleri cemevlerinden uzak durmaktadır. Cemevlerinde misyon yapan “Cemevi Dedeleri”, Alevi Ocak Sistemi içinde yer almadıklarından, Hakk Muhammed Ali öğretisini içselleştirememektedir. Cemevlerindeki inanç temsilcisi olduğunu söyleyen zatlar görgü cemlerini unutturdular. Halbuki görgü cemleri toplumu bir ortada tutan, kişinin inancının gereklerini yaşanmasıyla yola bağlayan bir ibadettir.

Toplumsal dirilişin mayası olan “Bir olalım, iri olalım, canlı olalım”, bir ütopyadan öteye gidemedi. Ağzı olan herkes tarafından kullanıldığı için hoş çağrışım yapmaktan öteye bir mana taşımadı. Alevi örgütlülüğü de bu şiarın neyi öngördüğünü kavrayamadı. Tahminen de Alevi takımlarının işine gelmedi. Alevi toplumunun bu derece örgütsüzlüğünün ana kaynağı bu takımların basiretsiz, bencil ve koltuk sevdalısı olmalarından kaynaklanmaktadır. Alevi örgütlülüğünde yönetici olarak yer alan bu takımlar son 10-15 yıl içinde kayda kıymet bir varlık gösteremedi. “Sen, ben, bizim oğlan” anlayışının hâkim olduğu Alevi demokratik kitle örgütleri ve cemevlerindeki yöneticiler öngörüden mahrum, günübirlik çözümsüzlüklerle vakit kaybediyor.

Bu takımlar, AKP-MHP iktidarının Kültür ve Turizm Bakanlığı bünyesinde “kendi Alevisini” yaratmak için kurduğu, bir asimilasyon merkezi olan Alevi Bektaşi Kültür ve Cemevi Başkanlığı’na karşı da devlete alternatif bir teklifte bile bulunamadı. Bir kaçı hariç çabucak hemen tüm dernekler bu ‘başkanlığa’ karşı olduğunu söylemektedir. Lakin söyledikleri de kelamda kaldı. Çözümsüzlük bu takımların tahlili oldu!

“İlimden gidilmeyen yolun sonu karanlıktır!” özlü kelamı ile toplum için bilimin ışığında bir ömür kurgulama gerekliliğine ve bunun ehemmiyetine vurgu yapılmaktadır. Alevi demokratik kitle örgütleri bu özlü kelama bir mana yükleyemediğinden bilimden epeyce uzak bir aralıkta durmaktadırlar. Meğer inancın bilgeleri, evliyaları, enbiyaları Alevi toplumuna yüzyıllar öncesinden bilimin vazgeçilmez değerini anlatagelmişlerdir.

Kentleşme yeni bir Alevi tipi yarattı. Kelamda “Alevi” olduğunu söyleme cüreti gösteren lakin inancın gereklerine uyma konusunda epeyce kayıtsız bir topluluk da oluştu. Bu türlü toplulukların oluşmasında sosyalist sol hareketin yadsınmayacak katkısının olduğunu söylemek yanlış olmaz. Aleviliği Marksizm-Leninizm ideolojisinin tesiriyle tanımlayan bu cenah, periyot dönem Alevi hareketinin önderliğini de ele geçirdi. Bu “önderler”in tavır, davranış ve telaffuzları toplumsal birliktelik için de bir handikap oldu.

2000’li yıllara kadar verilen toplumsal gayret, yüklü olarak siyasi ve demokratik bir öz taşıyordu. Öncü takımlar tarafından inanç öğretisinin temel pahaları ajitasyon hedefli kullanıldı. Alevi örgütlülüğü içinde yeri geldiğinde Hz. Ali’nin, 12 İmamların, Alevi ulularının adları ve özlü sözleri şeklen kullanıldı; yeri geldiğinde bu bedellere hakaret bile edildi.

Alevi yol kurucu ögelerinin telaffuzlarını hoyratça tüketmek, Alevi toplumunun cemevlerinden ve örgütlü yapılardan uzaklaşmasına neden oldu.

Cumhuriyet devrinin birinci yıllarında kısmi rahatlama yaşayan Alevilerin sonraki yıllarda gördüğü haksızlıklar, toplumun cumhuriyete olan itimadını sarsmıştır. Bu süreç İnönü’nün “Tek Şef” devriyle başlamıştır. Menderes iktidarı devrinde “Arap seviciliği”nin temel olması, ezanın Arapça’ya dönüştürülmesi Alevilerde büyük bir hayal kırıklığı yaratmıştır.

Bu tespitlerin ışığında Alevi toplumunun günümüzdeki toplumsal, siyasal ve ekonomik durumuna baktığımızda hiç de hak etmediği bir pozisyonda olduğunu görürüz. Bir yandan devletin ve siyasi iktidarların anti-demokratik uygulamalarına muhatap olurken, diğer yandan Alevi öncü takımlarının toplumu inancından uzaklaştıran telaffuz ve aksiyonlarından etkilenmenin, Alevilerde derin izler bırakan olumsuz tesirlerini görebiliriz.

Kılavuzu karga olanın vay haline!