Yeni Türkiye’nin organik zekası

Dünya yapay zekanın (AI) harladığı global rekabete kilitlenirken, ülke olarak organik zeka sıkıntımızı çözememiş olmamız gerçek bir acı değil mi?

Patronlar dünyasının 54 yıllık hükümet dışı çatı kuruluşu Türk Endüstrici ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD)’nin “Perspektif 2025” raporunu açıkladığı genel heyetinde Yüksek İstişare Konseyi (YİK) Başkanı Ömer Aras “refah toplumunu” formüle etti:

*Özel bölüm ve kamuda yetkinliklerin liyakat aslına nazaran istihdama iştirakinin sağlanması,

*Demokratik, laik, hukuk devleti tertibinde hukuka güvenin tesisi edilmesi…

YİK Başkanı Aras’ın ülke olarak sisteme itimadı sarsan trajik olaylar ortasında; Erzincan İliç’de 9 çalışanın hayatına ve etraf tahribatına malolan altın madeni faciası, 10 binlerin hayatını kaybettiği 6 Şubat sarsıntısı ve Kartalkaya’daki otel yangınını andı.

Aras’ın “Yangın olur lakin 78 kişi ölemez. Şayet ölüyorsa çöken sistemdir” sözleri; maliyeti güvenliğin önüne koyan iş insanları ve kamu görevlilerinde, kural tanımazlık ve kontrol yoksunluğuna işaret ediyordu.

TÜSİAD’ın Perspektif 2025 Raporu’nda “Politik Hayatta Harika Olaylar” başlığında yer alan Politikacılar-İş İnsanları-Gazeteciler kümesini ortaklaştıran “Sorgulanıyorlar/Tutuklanıyorlar ve Teğmenler başlığında “Ordudan ihraç ediliyorlar” saptaması, Adalet Bakanı Yılmaz Tunç’un şimşeklerini üzerlerine çekmeye yetti.

“ESKİSİNDEN DAHA KARARLIYIZ”

Tunç‘tan sonra AKP Sözcüsü Ömer Çelik de TÜSİAD’ı topa tuttu.

X hesabından “Türkiye eski Türkiye değildir” çıkışı yapan Adalet Bakanı Tunç’un “Ayrıcalıklı kesimlerin taraf verdiği Türkiye’nin artık geride kaldığını anlamayanlar şunu bilmelidir ki; Hiç kimse yahut hiçbir kuruluş, kendisini milletin iradesinin ve hukukun üstünde göremez.” paylaşımı, sivil toplum ve ulusal irade kavramlarının “iktidarlar” nezdinde algılanışına yönelik bir tartışmanın fitilini ateşlese de, Adalet Bakanı ile TÜSİAD’ın aynı yük merkezine sahip olmadığı toplumun malumu.

Hükümet Sözcüsü Çelik’in tehditkar tonda yaptığı “AK Parti olarak bugüne kadar olduğu üzere bundan sonra da kendisini siyasetin üzerinde gören hiçbir teşebbüse müsaade vermeyiz. Siyasetin demokratik alanını korumak için eskisinden daha kararlıyız.” paylaşımı da zati bu türlü bir tartışmanın olanaksızlığını ortaya koyuyor.

“KAMUDA TASARRUFUN ARTMASI ŞART”

Enflasyonla gayrette Hazine ve Maliye Bakanlığı eliyle uygulanan para maliye siyasetinin yetersizliğini, yapısal ıslahatlar setindeki kara deliğe bağlayan Aras, “Devletin bütçe disiplinine uyması, kamu harcamalarını denetim etmesi ve kamuda tasarrufu arttırması şart” diye de ekledi.

Aras’ın “şart” sözünden devam etmek istiyor. Çünkü global gündemin başında yer alan ve “yeni şart” olan yapay zeka hareketinde sıfır çekiyoruz.

Bunun yerine saatlerce üzerinde tartışabileceğimiz tahlili ispatlı hususlar yüzünden; can yakan küçük hayatlarımızda ayakta kalma savaşı veriyoruz.

DÜNYANIN GÜNDEMİ YAPAY ZEKA

Fransa Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron‘un evsahipliğinde 10 ve 11 Şubat 2025 tarihlerinde Paris’te düzenlenen “Yapay Zeka Aksiyon Zirvesi” ne başkanlar seviyesinde katılan 100 ülkenin 61’i tepe sonunda açıklanan ortak bildirgeye imza attı. Türkiye’nin yer almadığı dorukta hazırlanan bildiriye “Paris’i yapay şehri yapma” stratejisini izleyen Fransa, gelecek periyot düzenlenecek Yapay Zeka Aksiyon Zirvesi’nin düzenleneceği Hindistan ve yapay zeka rekabetinde kuvvetli bir oyuncu olan Çin’in de ortalarında olduğu imzacılar “açık, kapsayıcı ve etik yapay zeka” önermesinde birleşti.

Ayrıksı kalan ve İngiltere ile birlikte hazırlanan bu etik yapay zeka bildirgesini imzalamayan Amerika’dan, Avrupa ülkelerine ihtar geldi.

ABD, ÇİN İLE İTTİFAK KURAN AB’Yİ UYARDI

ABD Lider Yardımcısı JD Vance tepede yaptığı konuşmada; Avrupa’yı, Amerikan yapay zeka devlerine yönelik sansür olarak nitelediği “agresif düzenlemelere” karşı uyarırken, yapay zeka alanında otoriter rejimlerle ittifak yapmakla eleştirdi.

Amerika’nın Sesi (VOA) muhabiri Arzu Çakır’ın Paris’teki tepeden aktardığı izlenim ve bilgilerden alıntıladığım bilgileri paylaşacağım.

Malum milyon dolarlık kamu kaynakları kullanan Türk medyasının böylesi değerli global toplantıları izlemek için “HABERE” ayıracak bütçeleri yok!

Eski Türkiye’de bu ölçekte düzenlenen global konferanslarda; hem Türkiye temsil edilirdi, hem de mahallî gazeteciler izlerdi.

Çakır, tümüne katıldığını açıkladığı aksiyon planlarının açıklandığı oturumlarda Türkiye’den iştirak olmadığını söylüyor.

AVRUPA KOMİSYONU’NDAN 200 MİLYAR EURO

Uluslararası medyadan derlediğim bilgilerle tepenin doğan sonuçları şöyle özetledim:

Zirvede ülkeler ve kurumlar yapay zeka yatırımları taahhütlerinde bulundular. AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, “Avrupa stili düzenleme getireceklerini” söyledi.

Von der Leyen, ABD ve Çin ortasında yükselen yapay zeka rekabetini yakalamak için, bu ittifaka katılan büyük kümelerin 150 milyar Euro’luk taahhütlerine ek olarak AB’nin 50 milyar Euro’luk taahhüdü ile birlikte AB Komisyonu’nun toplam 200 milyar Euro’luk fon kullanacağını bildirdi.

Zirvede Suudi Arabistan 109 milyar dolar, Birleşik Arap Emirlikleri de 50 milyar dolar taahhüt etti.

ABD Başkanı Donald Trump 20 Ocak’ta misyona gelir gelmez, ABD’li yapay zeka firması OpenAI, yazılım firması Oracle ve Tokyo merkezli SoftBank firmasıyla ortak bir teşebbüs olarak Stargate’i duyurmuştu.

500 milyar dolar bütçeye sahip olan Stargate projesi, ABD’de yapay zeka alanında güçlü bir bilgi süreç altyapısı oluşturmayı hedefliyor.

Çin’in ehil öğrenci takımıyla geliştirdiği DeepSeek R1 yapay zeka modelini, sırf 5.6 milyon dolar harcayarak piyasa çıkarmasının; Amerikan şirketlerine borsada 1 trilyon dolara yakın kayıplar yaşattığını ekleyeyim.

FATİH BÜROL: ÇOK GÜÇ TÜKETECEK

Paris Zirvesi’nde kimi kararlar da alındı.

Başkanlığını Türk ekonomist Fatih Birol’un yürüttüğü Uluslararası Enerji Ajansı (AIE) öncülüğünde yapay zekanın güç üzerindeki tesirinin gözlemleneceği bir “Yapay Zeka Gözlemevi” kurulacak.

Birol tepede yaptığı konuşmada “Fişini çektiğiniz anda yapay zeka yok” derken, yapay zekanın yüksek çok yüksek güç sarfiyatına dikkat çekiyor.

Ayrıca kesimdeki kıymetli şirketleri biraraya getirmeyi amaçlayan “sürdürülebilir yapay zeka koalisyonunun kurulması” resmileştirildi.

Avrupa’nın; Airbus, L’Oréal, Mercedes, Siemens, Spotify, Mistral AI üzere yüksek teknoloji içeren şirketlerini biraraya getiren “AB Yapay Zeka Şampiyonları Girişimi” ittifakı faal roller üstlendi.

İttifak, bilhassa yeni teknoloji etrafındaki düzenleyici çerçeveyi kolaylaştırarak, yapay zeka alanında “Avrupa’nın tüm potansiyelinin açığa çıkarılmasını” mümkün kılmayı hedefliyor.

EĞİTİMLİ YETENEK KAPIŞILACAK

TÜSİAD Genel Şura bildirileri ile Yapay Zeka Zirvesi’ni birlikte anmamın tek nedeni var. Global alanda rekabet edebilmek için nitelikli iş gücü ve işsizliğe karşı koruma gerektiriyor.

YİK Başkanı Aras da konuşmasında nitelikli eğitim müfredatı oluşturulmasının ve yetkinlikleri ülkede tutmanın ehemmiyetine vurgu yapıyordu.

Rastlantı olamayan gelişmeler güzel izlenmeli.

Kaçak göçmenleri ülkesinden gönderen Trump, tıpkı günlerde vasıflı çalışanlara 3 yıl müddet ile verilen ve sonunda Yeşil Kart’a başvurma yolu açan H1-B vizesini desteklediğini açıklıyordu.

Yeni olan şu: Türkiye nitelikli beyin göçünü durdurmadan ve hukuk güvenliği sağlamadan; ne direkt yabancı sermaye yatırımı çekebilir, ne global ticari rekabette ayakta durabilir, ne de enflasyonu kalıcı olarak düşürebilir.