İki nedenle işgal edebilir: Trump’ın gözü Grönland’da

Mustafa Kemal Erdemol

Daha evvel de lisana getirmişti, Grönland iştahı yeniden kabardı anlaşılan. ABD Başkanı Donald Trump bir orta Danimarka’dan satın almayı istediğini söylediği ada için şimdilerde “gerekirse askeri güç kullanabileceğini” ima ediyor.

Fantazi üzere görünebilir lakin bakarsınız yapar dediğini. Geçen hafta “Grönland’a ulusal güvenlik için gereksinimimiz var” dedi örneğin. Kanada ile İzlanda’ya komşu olan Kuzey Kutbu adasının etrafından hem Rus hem de Çin gemileri geçtiği için “ulusal güvenliği” tehlikede görüyor.

ABD Danimarka’ya bağlı özerk bir bölge olan buzulla kaplı Grönland’ı şu iki nedenden dolayı işgal edebilir; kritik savunma, elektronik üretimi için gerekli olan ender toprak elementlerinin birçok bu adada. İkincisi Grönland’ın Kuzey Kutbu’nda yasal olarak büyük bir hak savı var, bu da ABD’ye, orada seyrüsefer ile kaynaklar için rekabet kızışırken daha güçlü bir pozisyon sağlayabilir.

Bilindiği üzere ABD, Kuzey Kutbu’na erişim konusunda hem Çin hem de Rusya ile yıllardır sessiz bir çekişme içinde. ABD kaynak zengini donmuş tundrayı keşfetmek üzere bölgeye askeri buzkıran gemileri gönderiyor. ABD’nin Asya’nın yanı sıra Kuzey Kutbu’nda da sıklıkla bulunan, cep telefonlarından kitle imha silahlarına kadar her şeyde kullanılan az toprak mineralleri konusunda da Çin’e çok bağımlı olduğu sır değil. Bu bağımlılığın da sürdürülebilir bir tarafı yok. Adada bulunan ender toprak mineralleri ulusal savunmanın, teknolojilerin, füzelerin, tankların, uyduların, savaş gemilerinin, savaş uçaklarının birden fazla biçimine giriyor. ABD’nin buna muhtaçlığı var.

ABD muhtaçlık duyduğu sentetik toprak elementlerini laboratuvarlarda üretiyor lakin bu pek işe yaramıyor. Bu da ABD’nin bilhassa Çin’le rekabette savunma gereçleri üretimi konusunda güçsüz kalmasına yol açıyor. Bu nedenle Kuzey Kutbu’nda büyük bir rekabet var. Büyük buzullar bu kaynaklara ulaşmayı imkansız kılıyordu. Artık global ısınma nedeniyle buzullar erimeye başlayınca rekabet daha da şiddetlendi. Isınma en azından Kuzey Kutbu’nda daha fazla seyrüsefer özgürlüğüne yol açtı.

Ancak ABD hem bölgeye hudutlu erişimi hem de az sayıda buzkıran gemisine sahip olması nedeniyle rakiplerinin epey gerisinde kaldı. Örneğin Rusya’nın yüzlerce buzkıran gemisi var. Bu Cumhuriyetçileri, – Trump’ı da doğal – rahatsız ediyor.

Bunlardan dolayı Grönland’ın satin alınması ya da işgali ABD’nin Çin’e olan bağımlılığını azaltacak. Unutmayalım, ABD dünyadaki ender toprak minerallerinin yalnızca yüzde 1,3’üne mesken sahipliği yaparken, Çin yüzde 70’ine sahip.

Trump bu türlü diyor lakin açıklamaları Grönland’ın bağlı olduğu Danimarka’da beğenilen karşılanmadı. Bölgenin satılık olmadığını, Grönland’ın Grönlandılara ilişkin olduğunu söyleyen Danimarka Başbakan Mette Frederiksen, “Bir yandan Amerika’nın Grönland’a olan ilgisinin artmasından memnuniyet duyuyorum. Fakat elbette bunun, geleceklerinin ne olacağına Grönlandlıların karar vereceği bir halde gerçekleşmesi önemlidir” diyerek şimdilik sakinliğini koruyor.

Grönland özerkliğine 2009’da kavuştu. Parlamentosunun üyelerinden Kune Fencker “egemen bir ülke yaratmaya çalışıyoruz, Grönland devletini kurmak istiyoruz” diyerek bölgesel hükümetlerinin ABD ile bir hür iştirak mutabakatı üzerinde çalışmaya istekli olabileceğini de vurguluyor. Yani Grönlandlılar ABD ile iş tutmaya pek de karşı değiller.

Çİn ile rekabette geri düşmesi Trump’ı Grönland konusunda hakikaten tatsız bir adım atmaya itebilir.

Yani Trump’a her yer Orta Doğu.

Buzullar da çöl de.