2024 yılı “Moto Kurye Vefatları Raporu”nu yayımlayan Kurye Hakları Derneği geçtiğimiz yıl en az 63 kuryenin çalışırken hayatını kaybettiğini belirtti.
Türkiye’de kurye vefatlarını kayıt altına alan rastgele bir resmi istatistik bulunmamasına dikkat çeken derneğin raporuna nazaran bilinen 63 kuryenin 6’sının 16-18 yaşında olduğu görülüyor. Raporda kuryelik mesleğini sırf gençlerin yapmadığı da gözler önüne seriliyor. Geçtiğimiz yıl vefat eden kuryelerin 6’sı ise 50 yaşın üzerindeki bireyler.
“ÖLÜMLERE DENETİMSİZLİK SEBEP OLUYOR”
2024 yılında hayatını kaybeden kuryelerin %66’sını pideci, dönerci, çiğköfteci, hatası üzere tekil işletmelerde çalışan kuryeler, %22’sini Trendyol, Yemek Sepeti, Paket Taksi üzere platform şirketlerinde çalışan esnafkuryeler, %12’sini ise evrak kuryeleri oluşturmaktadır.
Kurye vefatlarında temel sebepler ortasında paket başı ödeme ve sürat temelli prim sistemi, düşük fiyatlar, uzun çalışma saatleri, eksik ve kalitesiz ekipman, kuvvetli hava şartlarında çalışmaya zorlanma ve etkisiz kontrol düzenekleri üzere faktörler sayıldığı dikkat çekilen rapora nazaran, bu sene hayatını kaybeden 63 kuryeden 6’sının çocuk yaşta olduğu, 6 kuryenin de 51-64 yaş aralığında olduğu tespit edildi.
Ehliyet alma yaşının en erken 16 yaş olması nedeniyle çocuk motokuryeliğinin de önünün açık olduğuna dikkat çeken dernek raporunda,
“Hayatını kaybeden kuryelerin 6’sının çocuk olması hiç de düşük olmayan bir oranı söz etmektedir. Tecrübesi ve sürüş eğitimi olmaksızın çalışırken hayatını kaybeden çocukların varlığı, devletin çocuk hakları yükümlülükleri açısından ciddiyetle tartışılması gereken bir hak ihlalidir. Ayrıyeten Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı’nın çocukların çalışabileceği iş kollarına ait tanımlamalarına bakıldığında, çocukların nakliyat kesiminde çalışabileceğine ait rastgele bir düzenleme bulunmamaktadır.
Ancak 16 yaşını dolduran bireyler, A1 sınıfı motosiklet ehliyeti alabilmektedirler. A1 ehliyet alarak ya da mahalle ortası işletmelerde (dürümcü, çiğ köfteci, pideci, cürmü, market, manav, inhisar bayii vb.) çalışan çocukların kayıtsız bir biçimde çalıştığı da gözlemlenmektedir. Hasebiyle yapılacak düzenlemelerde, sayıları hiç de az olmadığı varsayım edilen çocuk kuryelerle ilgili olarak da çocuk haklarını temel alan bir düzenleme yapılması gerekmektedir.” denilerek düzenlemelerin ona nazaran yapılması istendi.”
“MOTOKURYELİK ÇOK TEHLİKELİ MESLEKLER SINIFINA GİRMELİ”
Motokuryelerin bir garantisinin olmadığını belirten dernek yayımladığı raporda vefatları ve kuryeler üzerindeki baskıların hafifletilmesi için teklifler sıralıyor:
- Motokuryelik mesleği Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından “Çok Tehlikeli Meslekler” sınıfına dahil edilmeli, kuryelerin çalışma şartları denetlenmeli, mesleksel yeterlilik ve inançlı sürüş dokümanı olmayan kuryeler çalıştırılmamalıdır. Yasal ve insani olmayan 12-14 saat üzere uzun çalışma saatleri, çocuk yaşta emekçi çalıştırma, kayıt dışı çalıştırma üzere uygulamaların önüne geçilmesi sağlanmalıdır.
- Ticaret Bakanlığı Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü bünyesinde faaliyet gösteren Reklam Kurulu tarafından süratli teslimat taahhütlü reklamların yasaklanması, medyada inançlı teslimat vurgusunun öne çıkarılarak kurye vefatları hakkında farkındalık yaratan haber içeriklerine yer verilmesi ve müşterilerin de suratı değil teslimatın güvenliğini temel alması ehemmiyet arz etmektedir.
- Kuryeler, canlarını hiçe sayan garantisiz çalışma rejimine karşı hayatlarını ve haklarını savunmak, geçinebilmek için çok uzun saatler çalışmalarını gerektiren “piyasa şartları” maskesi altındaki düşük fiyatlara itiraz etmeli, işyerindeki baskı ve mobbinglere ortak tavırlar geliştirmeli, yalnızca bugünlerini değil, geleceklerini de düşünerek daha inançlı ve insanca bir ömür için örgütlenerek birlik olmalıdırlar.